Politika e konkurrencës në Maqedoni ka stagnuar, në shërbimet financiare janë ndërmarrë veprime për të parandaluar praktikat e padrejta bankare

Naile Dauti 07:30, 14-11-2022

Gjatë vitit 2021, Maqedonia e Veriut nuk bëri asnjë progres në Kapitullin 8 – Politika e konkurrencës. Vendit iu rekomandua që të forëcojë kapacitetet administrative dhe financiare, të rrisë transparencën e ndihmës shtetërore dhe të harmonizojë legjislacionin zbatues në ndihmën shtetërore dhe antitrustin. Ndryshe nga ky, kapitulli – Shërbimet financiare ka shënuar progres në lidhje me përafrimin e pjesshëm me acquisin e BE-së për përfundimin e shlyerjes dhe për letrat me vlerë dhe fondet e investimeve, sidoqoftë, përsëri rekomandimet e vitit të kaluar janë zbatuar vetëm pjesërisht dhe një pjesë e rekomandimeve vlejnë edhe për këtë vit, transmeton Portalb.mk.

Kapitulli 8: Politika e konkurrencës

Vendi është mesatarisht i përgatitur në fushën e konkurrencës. Nuk u bë asnjë përparim. Kuadri legjislativ mbetet gjerësisht i harmonizuar me rregullat e BE-së. Komisioni për Mbrojtjen e Konkurrencës mbetet me staf të pamjaftueshëm dhe vazhdon të përballet me kufizime buxhetore. Rekordi i zbatimit mbetet i ulët. Rekomandimet e vitit të kaluar nuk janë adresuar dhe mbeten të vlefshme.

Në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti:

të forcojë kapacitetet administrative dhe financiare të autoritetit kombëtar të konkurrencës;
të rrisë transparencën e ndihmës shtetërore të dhënë nga qeveria;
të harmonizojë më tej legjislacionin zbatues në fushën e ndihmës shtetërore dhe antitrustit.

Antitrust dhe bashkime

Korniza legjislative është gjerësisht në përputhje me acquisin e BE-së në fushën e antitrustit dhe bashkimeve, por legjislacioni zbatues akoma nuk është përafruar.

Komisioni për Mbrojtjen e Konkurrencës (KMK) vazhdon të ketë mungesë të personelit, duke çuar në një kapacitet të kufizuar përmbarues. Buxheti vjetor i saj mbetet i pamjaftueshëm. Kapaciteti i dobët i KMK-së si dhe i gjykatave që merren me rastet antitrust pengojnë zbatimin e duhur.

Në zbatim, numri i vendimeve për bashkime u rrit nga 60 në 2020 në 81 në 2021, duke përfshirë vendimet për çështje të vogla. KMK ka miratuar edhe pesë vendime kundërvajtëse duke përfshirë një për keqpërdorim të pozitës dominuese. KMK duhet të rrisë inspektimet në terren dhe të përdorë instrumentin e lehtësimit për të forcuar zbatimin. Ekziston akoma nevoja për forcimin e mëtejshëm të gjykatave kombëtare për të zbatuar rregullat antitrust dhe bashkimet dhe për trajnimin e mëtejshëm të profesionistëve gjyqësorë në këto fusha.

Ndihma shtetërore

Kuadri legjislativ për ndihmën shtetërore pasqyron gjerësisht nenet 107 dhe 108 TFBE. Ligji për ndihmën shtetërore dhe legjislacioni zbatues i tij duhet të përafrohet më tej me acquisin e BE-së. Inventarit të ndihmës shtetërore ende i mungon transparenca.

Në kuadrin institucional, KMK është përgjegjëse edhe për zbatimin e Ligjit për Ndihmën Shtetërore. Komisioni nxjerr opinione jodetyruese dhe vendime detyruese për ndihmën shtetërore. Deri më tani, KMK nuk e ka ushtruar kurrë kompetencën e saj për të hetuar ex-officio një masë ndihme të pa njoftuar siç duhet. Për sa i përket kapacitetit zbatues, stafi i KMK-së që merret me kontrollin e ndihmës shtetërore (katër në total) mbetet i pamjaftueshëm.

Për sa i përket zbatimit, KMK ka nxjerrë 17 vendime dhe 26 mendime për ndihmën shtetërore në vitin 2021, asnjë prej tyre negativ apo i kushtëzuar. Kërkesat e vazhdueshme për opinione dhe njoftime për ndihmën shtetërore të paraqitura nga ministritë reflektojnë ndërgjegjësimin në rritje për ndihmën që u jep organeve publike për ekzistencën e rregullave të ndihmës shtetërore.

Liberalizimi

Rregullat e antitrustit dhe të ndihmës shtetërore zbatohen gjithashtu për ndërmarrjet shtetërore dhe ndërmarrjet që u janë besuar të drejta të veçanta ose ekskluzive, përveç rasteve kur zbatimi i tyre do të pengonte kryerjen e detyrave të veçanta që u janë caktuar. Nuk ka asnjë provë për ekzistencën e monopoleve tregtare sipas kuptimit të nenit 37 TFBE.

Kapitulli 9: Shërbimet financiare

Në fushën e shërbimeve financiare, vendi është mesatarisht i përgatitur. Është bërë njëfarë përparimi në lidhje me përafrimin e pjesshëm me acquisin e BE-së për përfundimin e shlyerjes dhe për letrat me vlerë dhe fondet e investimeve. Ndërsa harmonizimi me acquisin e BE-së është avancuar mirë në kuadrin mbikëqyrës dhe rregullator për institucionet e kreditit, harmonizimi i planifikuar në fushën e sigurimeve dhe tregut të kapitalit është duke mbetur prapa. Zbatimi i standardeve afatgjatë të likuiditetit Basel III ka përparuar. Janë marrë disa veprime për të parandaluar praktikat e padrejta bankare dhe për të promovuar mbrojtjen e konsumatorëve. Rekomandimet e vitit të kaluar janë zbatuar vetëm pjesërisht. Në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti:

të miratojë ligjin për zgjidhjen e bankave dhe legjislacionin zbatues dhe mbi këtë bazë plotëson caktimin e një autoriteti për zgjidhjen e bankave;
të trajtojë dhe parandalojë siç duhet automjetet e paregjistruara dhe të pasiguruara;
të vazhdojë të trajtojë mbrojtjen e konsumatorëve dhe të krijojë një Ombudsperson financiar (Avokat populli për sektorin financiar).

Kapacitetet e Ministrisë së Financave për të licencuar dhe mbikëqyrur kompanitë financiare dhe ofruesit e qirasë financiare duhet të përforcohen.

Ligji për sigurimin e depozitave dhe ligji për bankat duhet të amendohen për të përmirësuar sigurimin e depozitave dhe për të adresuar shqetësimet e ngritura nga Gjykata Kushtetuese. Mbrojtja e konsumatorit u trajtua përmes strategjisë së re kombëtare për edukimin financiar dhe përfshirjen financiare, të miratuar në korrik 2021. Banka qendrore krijoi një seksion të dedikuar në faqen e saj të internetit për informacionin e konsumatorëve. Ai nxori udhëzime për publikimin e të dhënave të standardizuara për produktet bazë bankare nga bankat individuale, me qëllim parandalimin e praktikave të padrejta bankare.

Për sa i përket sigurimeve dhe pensioneve profesionale, miratimi i ligjit që përafron legjislacionin me Direktivën Solvency II është ende në pritje. Legjislacioni që autorizon Ministrinë e Financave të vendosë primet për sigurimin e automjeteve, i cili është në kundërshtim me acquisin e BE-së, vazhdon të jetë në fuqi. Të dhënat për automjetet e siguruara janë të paqëndrueshme dhe nuk merren masa sistematike për të parandaluar drejtimin e pasiguruar. Kufiri prej 50 % për investimin në letrat me vlerë jo vendase nga fondet e pensioneve nuk është në përputhje me acquisin e BE-së dhe fazën e dytë të Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit.

Për infrastrukturën e tregut financiar, legjislacioni i miratuar në prill 2022 përputhet pjesërisht me Direktivën e Përfundimit të Shlyerjes. Përafrimi me Direktivën e Kolateralit Financiar nuk është ende i plotë. Në shkurt të vitit 2022, u miratua një strategji e zhvillimit të tregut financiar që fokusohej në zgjerimin e ofertës së letrave me vlerë afatgjatë dhe rritjen e kërkesës nëpërmjet pjesëmarrjes më të madhe të familjeve, si dhe investitorëve institucionalë vendas dhe të huaj.

Për sa i përket tregjeve të letrave me vlerë dhe shërbimeve të investimit, ligji për fondet e investimeve u ndryshua në korrik 2021. Ky ligj, si dhe miratoi legjislacionin zbatues për fondet e investimeve dhe për letrat me vlerë, synon të avancojë në përputhje me acquisin e BE-së, duke përfshirë sipërmarrjet për investime kolektive në letrat me vlerë të transferueshme (UCITS), bashkimet e fondeve, strukturat master-feeder dhe procedura e njoftimit. Legjislacioni për harmonizimin e mëtejshëm me acquisin e BE-së, duke përfshirë direktivën për tregjet e instrumenteve financiare, Direktivën për kërkesat për kapital 76, si dhe dispozitat për raportet e likuiditetit dhe aftësisë paguese për shtëpitë e brokerimit mbetet për t’u miratuar.

Kujtojmë se raporti i Komisionit Evropian mbi progresin e Maqedonisë së Veriut në rrugën e saj të integrimit evropian u publikua me 12 tetor përpara Komitetit për Çështje të Jashtme të Parlamentit Evropian. Raportin e plotë mund ta lexoni: KËTU.