Ekuiteti i shpërndarjes së vaksinave do të përcaktojë rimëkëmbjen e ekonomive globale nga Covid-19 

Vetëm pak më shumë se 1% e njerëzve në vendet me të ardhura të ulëta janë vaksinuar kundër Covid-19 deri më sot, gjë që qëndron në kontrast të plotë me 51% të njerëzve që janë vaksinuar në vendet me të ardhura të larta. Mungesa për arritur deri te sigurimi i vaksinave për të gjithë do të nxisë valë shtesë të infeksioneve, vuajtjeve njerëzore dhe vdekjes në të gjithë globin. Por kjo nuk është historia e plotë, shkruan World Economic Forum, transmeton Portalb.mk.

Padrejtësia në shpërndarjen e vaksinave kundër Covid-19 do të ketë gjithashtu një ndikim të qëndrueshëm dhe të thellë në mirëqenien, vendet e punës, borxhin publik dhe mundësitë për zhvillimin njerëzor, duke vënë prapa Axhendën e vitit 2030 për Zhvillim të Qëndrueshëm, Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm (SDGs) dhe zotimin për të mos lënë askënd mbrapa.

• Vetëm pak më shumë se 1% e njerëzve në vendet me të ardhura të ulëta janë vaksinuar kundër COVID-19.
• Më shumë se 50% e njerëzve në vendet me të ardhura të larta janë vaksinuar kundër Covid-19.
• Ndikimet ekonomike të Covid-19 mund të zgjasin deri në vitin 2024 në vendet me të ardhura të ulëta.

Për të kuptuar potencialin e Dekadës së Veprimit të OKB-së dhe për të punuar drejt një rimëkëmbjeje të drejtë dhe të qëndrueshme, shpejtësia e vaksinimit është thelbësore. Analiza tregon se nëse vendet me të ardhura të ulëta do të kishin të njëjtat norma vaksinimi si vendet me të ardhura të larta, sipas parashikimit të tyre ata do të kishin shtuar 38 miliardë dollarë në GDP-në e tyre për vitin 2021, që paraqet një rritje prej 8% mbi 472 miliardë të parashikuar nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN ) në prill.

Kjo nënvizon se vaksinimi i shpejtë është vendimtar për mundësitë e vendeve për t’u rimëkëmbur dhe për të krijuar hapësirë fiskale për prioritetet e tjera të shëndetit dhe zhvillimit.

Duke modeluar dhe vizualizuar të dhënat e vaksinimit Covid-19 me karakteristika socio-ekonomike, Paneli Global i UNDP-së për ekuitetin e vaksinave fuqizon politikëbërësit, avokatët dhe përkrahësit e zhvillimit njerëzor në të gjithë botën me një bazë të integruar, të bazuar në të dhëna, për të vepruar me vendosmëri për barazinë e vaksinave.

Parashikimet e Fondit Monetar Ndërkombëtar tregojnë se përderisa vendet me të ardhura të larta mundnin të arrinin norma të rritjes së GDP-së për kokë banori para Covid-19 deri në fund të vitit 2021, ndikimet ekonomike të Covid-19 në vendet me të ardhura të ulëta mund të zgjasin deri në vitin 2024.

Hulumtimi tregon se tetë nga dhjetë njerëz që janë zhytur në varfëri nga Covid-19 janë parashikuar të jenë në një hakmarrje më të madhe të botës në vitin 2030. E komplikuar më tej nga një rimëkëmbje e fragmentuar dhe nga fshirja e të gjithë progresit të Qëllimeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm që nga viti 2015. Ku rritja dhe hendekut e varfërisë mund të kthehet duke i dhënë fund pabarazisë së vaksinave së bashku me investimet e integruara përmes një “Shtytje të Qëllimeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm”, duke përfshirë skema më të forta të mbrojtjes sociale në të gjithë shëndetin, arsimin dhe treguesit e tjerë të zhvillimit njerëzor.

Nëse vaksinat kundër Covid-19 nuk bëhen të arritshme dhe të përballueshme për të gjithë tani, vendet me të ardhura të ulëta do të duhet të rrisin shpenzimet e kujdesit shëndetësor me 30-60% për të vaksinuar 70% të popullsisë së tyre, që duket të jetë një detyrë e frikshme për vendet më të varfra të botës. Edhe nëse arrihet, kjo do të ketë pasoja të mëdha për sfidat e tjera të ngutshme të shëndetit dhe zhvillimit. Në të kundërt, vendet me të ardhura të larta do të duhet të rrisin shpenzimet e tyre me vetëm 0.8% për të arritur të njëjtin nivel mbrojtjeje.

Ekuacioni i pabarazisë

Ky ekuacion i pabarazisë kërcënon të shtyjë vendet e varfra edhe më tej në spiralen e borxhit dhe të komprometojë investimet e tjera të nevojshme.

Në Mozambik, shteti që ka rritjen më të madhe relative të borxhit publik ndaj GDP-së për shkak të kostove të prokurimit të vaksinave, një rritje e vlerësuar e borxhit publik prej 314 milion dollarë mund të sigurojë kujdes shëndetësor për 7.8 milion njerëz, ose 25% të popullsisë.

Në Algjeri, shtet me të ardhura më të ulëta, kostoja e vaksinës përfaqëson 4% ose 661 milionë dollarë të rritjes totale të parashikuar të borxhit publik në 2021. Kjo shumë mund të përdoret për të financuar programe të tjera të mbrojtjes sociale që janë vendimtare në rimëkëmbjen e Covid- 19, të tilla si të ardhura bazë të përkohshme prej 5.58 dollarë në ditë, duke mbuluar 339 milion njerëz për një muaj.

Ndikimi i padrejtësisë ndaj vaksinave gjithashtu është i pranishëm në tregjet e punës, duke thelluar varfërinë në mesin e atyre më të rrezikuarve. Të dhënat për orët e punës të humbura për shkak të Covid-19 tregojnë se 255 milion vende të punës u humbën gjatë pandemisë, që është pesë herë më e lartë se humbja e punës gjatë krizës financiare të vitit 2008. Përderisa vendet me të ardhura të larta mund të mbrohen nga humbjet duke kaluar në punë në distancë, vendet me të ardhura të ulëta me mbizotërim të lartë të punës joformale dhe përqindje të ulëta të vaksinimit përballen me një ndarje shumë më të thellë socio-ekonomike.

Në vitin 2020, 2 miliardë punëtorë joformalë në botë, që përfaqësojnë mbi gjysmën e fuqisë punëtore globale, panë një rënie prej 60% të të ardhurave të tyre për shkak të Covid-19, sipas Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ILO). Deri më tani, viti 2021 ka parë një rritje të konsiderueshme të numrit të ditëve të karantinës në vendet me një sektor të madh joformal, përfshirë Indinë, Indonezinë dhe Ganën, ku normat kombëtare të vaksinimit janë shumë të ulëta për të lejuar rihapjen e ekonomive. Kjo është veçanërisht problematike për punëtorët joformalë që varen nga pagat ditore, dhe jo më pak për gratë ku 92%  e të cilëve gjenden në punësim joformal në vendet me të ardhura të ulëta.

Çdo ditë që kalon pa qasje më të shpejtë dhe më të drejtë në vaksina në vendet më të varfra do të thellojë ndarjen sociale dhe ekonomike midis atyre që kanë dhe nuk kanë, dhe do ta bëjë botën më të prekshme ndaj varianteve të transmetueshme dhe vdekjeprurëse të Covid-19.

Autorët janë anëtarë të Rrjetit të Ekspertëve të Forumit Ekonomik Botëror.