Jeta e dytë e bunkerëve shqiptarë
Prestigjiozia National Geographic ka botuar së fundmi një reportazh me bunkërët e Shqipërisë, sesi kanë ndryshuar ata destinacion, nga objekte ushtarake, të restauruara dhe kthyera në objekte strehimi apo turistike, trasmeton Bordo.al.
Reportazhi nis me një pikëpyetje rreth numrit të saktë të bunkerëve ushtarakë të shpërndarë ngado, i cili është bërë objekt diskutimi, por përgjigjia mbetet ende e paqartë. Shkrimi thekson se bëhet fjalë për 175 deri në 750 mijë struktura prej çeliku dhe çimento, të ndërtuara për të mbrojtur vendin.
Ndërtimi i tyre nisi nga vitet 1970 dhe zgjati për plot një dekadë, por sot edhe pas 30 vitesh nga rënia e diktaturës së Enver Hoxhës, njerëzit po paralajmërojnë bunkerët e kudondodhur si kujtime të dhimbshme. Përkundër kësaj, shqiptarët, të mbushur me burime natyrore, thotë shkrimi, po rishkruajnë skenarin, duke u dhënë bunkerëve një jetë të re në formën e restoranteve, bareve, kafeneve dhe muzeumeve. Strukturat e fshehura ngado ‘lulëzojnë’ në kodra e male, lugina dhe përgjatë bregdetit, ku një pjesë janë zhdukur nga valët e Adriatikut. Pamja e tyre mund të ketë forma të ndryshme, disa të thjeshta që strehonin deri në dy ushtarë, e të tjera në formë labirinthesh.
Numri i madh i bunkerëve tregon se si ishte militarizuar dhe paranoizuar Shqipëria gjatë regjimit të Hoxhës. Në vend që të investohej në shkollë dhe në zhvillimin ekonomik, regjimi investoi për të izoluar veten. Shqipëria postkomuniste ka qenë e gatshme të ndërmarrë hapa të guximshëm për t’i lidhur me trashëgiminë arkitektonike, ruajtjen e trashëgimisë dhe përdorimin e tyre në mënyrë inovative të burimeve të papërdorshme”, thotë Vjeran Pavlakoviç, profesor i studimeve kulturore në Universitetin Kroat të Rijekës.
Shembuj të këtyre zgjidhjeve inovative mund të gjenden në të gjithë vendin. Një qendër tatuazhesh në Shkodër, një lokal hamburgerësh në Kavajë dhe një hotel me 20 dhoma në bregdetin e Golemit. Në Tiranë, dy muzeume janë bërë model mbi konceptin i konservimit. Bunk’Art, bunkeri atomik i Hoxhës, priti 70.000 vizitorë në dy muajt e parë të hapjes në vitin 2014. Hapësira ekspozuese, e cila përfshin dhomën e Hoxhës, të sjell një pamje të jetës së përditshme të shqiptarëve gjatë viteve të regjimit. Rreth 20 minuta me makinë nga qendra e qytetit, ndodhet ‘Bunk’Art 2’, me 24 dhoma që shërbenin si një strehë atomike për Ministrinë e Brendshme. “Bunk’Art 1 dhe Bunk’Art janë vende të kujtesës ku shqiptarët dhe turistët mund të shfletojnë sekretet e regjimit dhe të rijetojnë të kaluarën e një populli të vuajtur.
Duke i transformuar ato në një atraksion turistik, kjo është një mënyrë për t’i kompensuar vendit kostot politike dhe njerëzore të paguara për ndërtimin e bunkerëve.
