Përtej ure një flamur

(“Djelmuri shqiptare, mësoi Kombit shqiptar fenë e Flamurit”)

Duke përshkruar qytetërimet dhe qytetet e lashta, por edhe ato të humburat, shumë më vonë u përgatita për ekspeditën e ardhshme, siç bëjnë shkrimtarët, e sidomos shkencëtarët. Këtë herë temë kryesore do të ishte “Rrugët e boshatisura të kryeqytetit”. Por, duke e vuajtur këtë gjendje pandemie, tentova të hesht dhe të boshatis mendimet e mia, që do si do, do të kërkonte një imagjinatë, një heshtje të thellë dhe të gjatë, por edhe një veçim nga bota reale. M’u desh të përpihem edhe nga heshtja, në dimrin e gjatë, deri në verën e nxehtë. Tek dielli kishte lëshuar rrezet e arta, kësaj here si dhëmbë brerëz, rrugët i kish kapluar mbretëria e boshatisjes. Kjo tablo shkretane, s’mjaftohej me shtratin rrugor, por kishte filluar të zaptojë edhe pjesë të shpirtit tim. Kjo dhembje s’kish se si të mos ndjehej. Për gjallëri jete s’bëhej fjalë, se vetëm ata që rendnin për në punë, zhurmonin kalldrëmeve të Çarshisë së vjetër, ku dhe unë parakaloj shpesh. Meqë ditën e kishte kapluar piku i vapës, më duhej të shpejtoja hapin, për t’u freskuar nga era e lehtë, aq e dëshiruar në këto çaste zabullime, që s’i ndaheshin as natës. Edhe hapërimi natën ka një kufi, e vjen një çast që do futesh në banesë, apo në gjysmë ferr. Përpjekja tjetër ishte të qëndroja zgjuar, për t’i bërë ëndrrat të dalin të vërteta. E thashë me veten: – “Sa i lehtë do të ishte gjumi nëse mendimet do të shuheshin bashkë me dritën”! Mendimet m’i kishte përvjedhur zhurma e njerëzve që vazhdonin të lëviznin shkujdesur rrugëve e rrugicave të Çarshisë.  Ishin bashkëvuajtësit e mi, që kishin dalë nga shtëpitë e tyre, për të gjetur freskinë pranë një shatërvani, në qendër të qytetit dhe nuk denjonin të ktheheshin në strofullat e nxehta.

Për t’iu afruar qendrës së qytetit, shumë njerëz, do të duhej të kalonin mbi urën e gurit. Kjo urë, këtë natë, si shumë shekuj të shkuar, mbante një mori njerëzish, në këmbë dhe në karroca. Edhe këmbët e mia. Sa herë  shkelet kësaj ure, që ndante qytetin e vjetër me atë të riun, ose të kujton, ose krijon një histori. Kësaj here, prindërit që kishin marrë për dore fëmijët e tyre, përpiqeshin t’u mësonin diçka nga jeta. Megjithëse dukej se ndodhte e kundërta, sepse fëmijët u mësonin se çfarë është jeta. Një fëmijë, i cili ngjiste urën e vjetër bënte aq zhurmë, sa për njëzet vite të shkuara. Prindërit u bindën se e kishin humbur betejën me të dhe lanë në qejfin e tij. E mua, kjo zhurmë m’u bë se dëgjoj muzikë, m’u bë sikur zgjonte dikë që fle. Dhe isha shumë e sigurt se kjo zhurmë nuk mund të zgjojë një njeri që bën sikur fle. E dija se zhurma e vërtetë është jehona e fëmijës që pushtoi brenda meje. Fëmija kishte lëshuar dorën e prindit dhe ecte midis turmës së njerëzve, gjithnjë dy-tre hapa para prindërve të tij të shqetësuar. Në mes të urës që ngjasonte sikur të ngisje një mal dhe të shikoje ç’ndodh matanë. E matanë fëmijës iu shfaq statuja e Lekës së Madh, që këtë e la indiferent. Pak më vonë ai vërejti një flamur të madh, por shumë të madh mbi kokën e “heroit”. E ky flamur gjashtëvjeçarin nuk e la të qetë. Ai bërtiti me sa zë kishte: Mami, shiko flamurin sa i madh është e sa lart ka fluturuar! E ëma, pa një, pa dy, ia priti: Nuk është flamuri ynë! Fëmija u step dhe tha: – Po aq lart, vetëm flamuri rri?! Nëna, sa për ta qortuar, aq edhe për ta këshilluar i’a ktheu: – Bir i nënës, ky flamur që të shohin sytë, nuk është yni. Ku është shqiponja, ku?. Të kam treguar nëna se flamuri ynë ka ngjyrën kuq e zi. Pastaj të kam thënë se në mes ka shqiponjën dykrenore. Ajo shqiponja që ngjitet lartësive pafund. Më lart se çdo shpend tjetër. Është shqiponja për të cilën më ka folur gjyshi e babai dhe për të cilën po të flas unë ty e ti t’u flasësh fëmijëve të tu, kur të rritesh. Nuk e di nëse më shumë i’a vrau sytë apo zemrën ai flamur, fëmijës që ecte e fliste lirshën, në qytetin e vet, të gjyshit e prindërve të tij. Mua m’u duk se ai kërkonte me ngulm shqiponjën e tij që i kishte ikur qiellit pa anë e ky nuk e shihte dot. Me siguri, do të ishte një nga porositë e ëndrrave fëmijërore.  Mbase ishte koha që të jetonte, fëmija që kërkonte flamurin me shqiponjë, jetën që kishte ëndërruar gjyshi i tij. Ai u largua duke lënë urën aq të heshtur dhe aq të heshtur sa kujtesa jonë historike.

Vetëm gurgullima e lumit Vardar prishte qetësinë e imponuar, por s’kishte fuqinë të shuante zjarrin në zemrën e nënës dhe fëmijës. Duhej një erë e fortë, sa t’i shkund nga gjumi letargjik të rriturit, që fëmijët të mos rriten me dregëza shpirtit.