Jahjaga: Jam paragjykuar se jam femër. Serbia vetëm një alternativë; të njohë Kosovën e pavarur
Për herë të parë një studio televizive shqiptare, presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga ka rrëfyer në studion e Top Show ne TCH, përballë gazetarit Alban Dudushi, prapaskenat e ngjitjes së saj në presidencë, paragjykimet me të cilat përballet edhe nga zyra e kreut më të lartë të shtetit vetëm sepse është grua, betejat e saja për mbrojtjen e grave të dhunuara, ISIS, por edhe se ku do ta shikojmë Atifete Jahjagën pas përfundimit të mandatit të presidentes në prill të vitit 2016. Jahjaga i ka shpjeguar gazetarit Alban Dudushi edhe arsyet e kësaj vizite të vonuar në Shqipëri, por nuk ngurron të tregojë të vërtetën edhe për prapaskenat e bashkëpunimit të munguar me Serbinë në këtë valë eksodi që përfshiu Kosovën në fund të vitit të që lamë pas dhe në fillim të këtij viti. Për një gjë ajo nuk ka dyshime: që dialogu me Serbinë do të përfundojë me njohjen e pavarësisë së Kosovës nga ana e Serbisë, dhe për presidenten Jahjaga kjo është e paalternativë. Duke lënë mënjanë modestinë si kryetare e shtetit Jahjaga deklaron se kur të largohet nga zyra e presidencës ajo do të ketë lënë trashëgimi një lidership kushtetues të paprecedentë, pasi ka ditur të jetë mbi palët, dhe të mos ndikohet nga emocionet. Sa i përket gjykatës speciale, Jahjaga shprehet se nuk ka pasur presione dhe se ky do të jetë një premtim i mbajtuar për të pastruar figurën e Kosovës përballë ndërkombëtarëve.
Pjesa I
Për herë të parë për një vizitë shtetërore, për herë të parë në një studio televizive shqiptare është znj. Jahjaga. Mirë se erdhe znj.Jahjaga
Alban Dudushi: Në fakt do t’ju pyes edhe se si shkoi vizita juaj Shqipëri, por ajo që më vjen ndërmend është përse kaq vonë një vizitë shtetërore?
Atifete Jahjaga: Alban meqë është vizita e parë që bëj, dhe është një ndër intervistat e para që jap në studiot e TV tuaj, së pari dua t’ju përshendes juve, të gjithë stafin realizues të televizionit tuaj dhe të gjithë shikuesit shqiptarë kudo që janë. Unë kur vij në Shqipëri ndihem si në shtëpinë time Alban. Unë kam ardhur në Shqipëri edhe shumë herë të tjera, jam adhuruese e madhe e bregdetit shqiptar, të gjitha pushimet e mia verore i kam kaluar këtu.
Alban Dudushi: Edhe këtë vit?
Atifete Jahjaga: Edhe këtë vit, edhe pse ishte shumë i shkurtër, isha këtu.
Ku?
Atifete Jahjaga: Isha në Durrës.
Alban Dudushi: Aty ku shkojnë pjesa më e madhe e kosovarëve…?
Atifete Jahjaga: Faktikisht isha më në skaj të Durrësit, kështu që pata rastin të pushoj disa ditë. Unë kam pasur shumë takime edhe me presidentin Nishani, edhe me ish- presidentin Topi, edhe me zyrtarë të lartë të institucioneve të Republikës së Shqipërisë, si këtu në Shqipëri, si jashtë saj. Ndërsa aspekti i vizitës zyrtare janë çështje të cilat harmonizohen në bazë të protokolleve të kabineteve të dy presidencave. Mirëpo unë e them edhe njëherë që unë në Shqipëri ndihem si në shtëpinë time. Edhe pse kjo është vizita ime e parë shtetërore, por unë shpesh vij këtu dhe shpesh do të vij.
Alban Dudushi: Duket meqë ndiheni si në shtëpinë tuaj, nuk e keni ndjerë nevojën të bëni një vizitë shtetërore?
Atifete Jahjaga: Absolutisht nuk është ajo. Absolutisht nuk është ajo!
Alban Dudushi: Ama tani në fund të mandatit po e bëni këtë vizitë?
Atifete Jahjaga: Unë ju thashë edhe më herët që vizitat zyrtare janë rezultat i punës së përafërt, të ftesave zyrtare dhe protokollove që behen mes presidentëve dhe kabineteve presidenciale dhe kjo është ndonjëherë edhe jashtë axhendave tona. Por këto janë çështje protokollare.
Alban Dudushi: Po këtë herë çfarë kishte të frytshme kjo vizitë shtetërore?
Atifete Jahjaga: Axhenda ishte jashtëzakonisht e ngarkuar. Fillova me një takim shumë të ngrohtë, të përzemërt me presidentin Nishani. Pastaj vazhduan takimet me kryetarin e Kuvendit, Kryeministrin, ku u diskutuan çështje të përbashkëta në mes vendeve tona. U disktuan edhe disa çështje të përmirësimit të bashkëpunimit në mes të dy vendeve tona. Unë përveç kabinetit tim, në delegacion kam marrë edhe dy ministrat të kabinetit qeveritar të Republikës së Kosovës.
Alban Dudushi: Ministrin e Bujqësisë dhe …??
Atifete Jahjaga: Ishte ministri i Bujqësisë dhe ministrja e Tregtisë dhe Industrisë. Në mënyrë që të ofrojmë mundësi pak më të madhe që të diskutojmë disa gjëra më në thelb dhe të elaborojnë disa çështje më hollësisht në mes vendit.
Alban Dudushi: Këtu çalojnë më shumë punët, meqë keni marrë këto dy ministra me vete? Flas në nivel të bashkëpunimit mes dy vendeve, apo ka shumë gjëra për t’u përmirësuar? Sepse, për shembull, nga ana kulturore televizionet, këngëtarët, skena e estradës, është unifikuar në një lloj kuptimi. Ekonomia duket se është ajo që çalon më shumë???
Atifete Jahjaga: Alban marrëdhëniet mes dy vendeve tona, janë marrëdhënie që shkojnë përtej këtij kuptimi tradicional të shteteve dhe të gjithë ne e kuptojmë atë kontekstin historik, kontekstin kulturor të gjakut, të gjuhës, të historisë mes Kosovës dhe Shqipërisë. Marrëdhëniet mes dy vendeve tona janë forcuar dhe janë fuqizuar pothuajse në të gjitha fushat. Unë mendoj se këto vitet e fundit kemi shënuar progres të konsiderueshëm sa i përket avancimit bashkëpunimit të Kosovës dhe Shqipërisë. Tani më kemi bashkëpunim politik, ekonomik, tregtar, të shkëmbimit kulturor. Dhe unë jam e përkushtuar si presidente e Kosovës që të thellojmë këtë bashkëpunim. Ju iu referuat edhe marrëveshjeve mes dy qeverive. Dhe kemi një numër të madh marrëveshjesh. Vetëm në këto dy mbledhjet e fundit që janë mbajtur midis dy kabineteve qeveritare janë nënshkruar diku te 12 marrëveshje, të cilat kanë pasur si fokus të veçantë thellimin e bashkëpunimit ekonomik dhe tregtar. Unë mendoj se duhet ta vlerësojmë më shumë bashkëpunimin në aspektin e zbatimit konkret të këtyre marrëveshjeve.
Alban Dudushi: Duket sikur në fakt janë më shumë deklarative se sa është bërë punë në terren. Unë kam pasur rastin të jem herë pas here në Kosovë. Dhe shqetësimet janë: sa kemi ndërmarrje të Kosovës në Shqipëri, sa kemi ndërmarrje të Shqipërisë në Kosovë, sa kemi volum shkëmbimi tregtar mes dy vendeve. Lë shumë për të dëshiruar apo jo?
Atifete Jahjaga: Absolutisht që pajtohem me ju sepse neve duhet të shohim më shumë rezultate konkrete në implementimin e këtyre marrëveshjeve. Për këtë arsye, në këtë vizitë shtetërore unë kam sjellë dy ministra, në mënyrë që, konkretisht të diskutojmë çështje dhe të thellojmë bashkëpunimin dhe të shohim ku janë problemet, ku janë vështirësite dhe çfarë duhet të përmirësohet në mënyrë që të kemi një intensifikim të gjerë. Sepse ketë e bëjmë me qëllim përmirësimin e jetës së qytetarëve tanë dhe ndërtimin e mirëqenies. Unë shoh që kemi shumë hapësirë të zgjerimit të bashkëpunimit mes të fushave në mes të dy vendeve tona. Jo vetëm në këto fusha që ne përmendëm, por të marrim për shembull: ne ende nuk kemi ndonjë projekt të përbashkët substancial kulturor. Edhe për kundër vullnetit edhe përkundër zotimeve që kemi dhënë, edhe përkundër vullnetit të elitës kulturore të të dyja vendeve tona, ne ende nuk kemi pasur një projekt substancial kulturor. Pra duhet të fillojnë me kthimin me simbolikat që përçojnë një mesazh të madh për qytetarët dhe mbarë rajonin. Ju përmendët edhe aspektin e investimeve. Të gjithë e dimë se ne e dëshirojmë! Duke filluar që nga unë dhe çdo qytetar i Kosovës dëshiron të shohë më shumë investime nga Shqipëria në Kosovë, dëshiron të shohim më shumë investime nga Kosova në Shqipëri. Duhet ta pranojmë Alban, që biznesmenët tanë probleme të shumta, të natyrave të shumta. Qofshin ata edhe probleme burokratike, të cilat ne duhet t’ua lehtësojmë. Duhet të mënjanojmë këto probleme dhe duhet tua lehtësojmë jetën atyre sepse përmes lehtësimit të jetës së biznesit ne do t’jua lehtësojmë jetën qytetarëve tanë.
Alban Dudushi: Kjo, le të themi që ishte edhe një pjesë e rëndësishme që ju diskutuat gjatë vizitës në Tiranë, duke pasur parasysh edhe faktin që kishit me vete edhe ministrat. Çështje të tjera që u diskutuan, përveç ekonomisë?
Atifete Jahjaga: Patjetër që fokus i kësaj vizite ishte edhe çështja e përkrahjes së madhe nga Shqipëria dhe unë e shfrytëzova rastin që në emër të të gjithë qytetarëve të Republikës së Kosovës të falenderoj të gjitha institucionet e Shqipërisë dhe shqiptarët për një përkrahje të vazhdueshme që kanë dhënë për Kosovën dhe popullin e Kosovës në tanësi. U bisedua çështja e mëtejshme e Republikës së Kosovës, u biseduan çështje të fuqizimit të rendit dhe të ligjit, sepse prioritet, edhe për Kosovën, edhe për Shqipërinë mbizotëron fuqizimi i rendit dhe qetësisë, lufta efikase kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit. Edhe pse kemi bashkëpunim të mirë, Alban, unë shoh ende hapësirë për fuqizimin e këtij bashkëpunimi, sepse përgjigjja më e mirë ndaj këtyre dukurive negative është bashkëpunimi i mirë.
Alban Dudushi: Le të kthehemi pak mbrapa në kohë znj. Presidente, dhe pikërisht në periudhën kur ju u zgjodhët presidente e Republikës së Kosovës. Ishte një lajm, për disa arsye! Ju ishit një personazh jo i përfshirë në skenën politike të Kosovës, ishit një grua dhe jeni ndoshta e vetmja grua kryetare shteti në Ballkan. Por ishte kurioze edhe mënyra se si ju erdhët në presidencë. Cili ishte kumbari juaj? Cilat ishin rrethanat kur ju erdhi propozimi për t’u bërë presidente?
Atifete Jahjaga: Ju e dini që në vitin 2011 Kosova kalonte në fazën e një krize të thellë politike. Kishte dhënë dorëheqjen një president, pastaj ishte zgjedhur presidenti i ri në vend, gjykata kushtetuese kishte marrë një vendim që procedura e zgjedhjes së presidentit nuk ishte respektuar. Dhe në atë kohë tre partitë kryesore në vend, kishin dalë me qëndrimin për të përkrahur kandidatin konsensual për president të vendit. Unë nuk kam qenë pjesë e marrëveshjes për zgjedhjen e presidentit të Republikës së Kosovës, por mua më është ofruar detyra që ti shërbej vendit në atë periudhë jashtëzakonisht të vështirë për Kosovën, për qytetarët e saj, gjatë një krize të thellë politike, kur ishin sfiduar institucionet e vendit dhe kur besimi i qytetarëve tanë në institucionet e vendit sa shkonte e rrënohej. Unë them Alban, se nuk ka nder dhe privilegj më të madh se sa ti shërbesh vendit tënd. Nuk ka nder dhe privilegj më të madh që të jesh përfaqësues i vendit tënd në një moment të rëndësishëm dhe vendimtar, siç ishte Kosova në atë kohë, në një moment vendimtar për shtetin tonë dhe qytetarët tanë.
Alban Dudushi: Kështu që ju nuk patët dilema për ta pranuar propozimin?
Atifete Jahjaga: Askush, asnjëherë, jo vetëm unë, por asnjë qytetar nuk duhet të ketë dilema kurdo që duhet të shërbesh për vendin dhe qytetarët e tu. Sepse, atëherë, nuk është në pikëpyetje vetvetja, por është në pikëpyetje vetë shteti dhe qytetarët e saj.
Alban Dudushi: Ju po e ndiqnit në atë periudhë të gjithë atë tollovi politike që kishte ndodhur? Kishte dhënë dorëheqjen presidenti Sejdiu, qeveria ishte destabilizuar dhe kaloi në zgjedhje të parakohshme dhe ishte prapë një situatë kur nuk po gjendej konsensusi për presidentin. Ju në atë kohë ishit nëndrejtoreshë e policisë së Kosovës, apo jo? E ndiqnit politikën? Ishit e interesuar? Apo ishit e fokusuar te detyra juaj?
Atifete Jahjaga: Natyrisht Alban, sikurse çdo qytetar i Kosovës në atë, kam përcjellë zhvillimet politike në vend, gjendjen dhe situatën në të cilën gjendeshin institucionet e vendit. Unë në atë kohë isha në detyrën që ju përmendët, të funksionimit dhe të ofrimit të kapaciteteve të mia në ngritjen e vazhdueshme dhe profesionale të institucionit të policisë së Kosovës, që ka qenë dhe vazhdon të jetë një nga institucionet më të besueshme. Dhe ta them të drejtën asnjëherë nuk kam pasur as insistimin, as qëllimin që të bëhem pjesë e spektrit politik.
Alban Dudushi: Pra juve ju erdhi si rrufe në qiell të pastër?
Atifete Jahjaga: Mund të kuptohet edhe kështu për rrethanat që kanë qenë në atë kohë.
Alban Dudushi: Është sektet apo mund të na e thoni se cili ishte ai që ju propozoi? Kujt i vajti mendja tek ju?
Atifete Jahjaga: Ende nuk ka ardhur koha, por një ditë do të shpalosen në memoaret e mia që unë do ti shkruaj patjetër në të ardhmen.
Alban Dudushi: Shkollimi juaj ka qenë në Prishtinë ku ju keni mbaruar fakultetin juridik, por pastaj keni ndjekur trajnime e specializime në SHBA dhe shumë veta thonë se ishin pikërisht amerikanët që ju morën dhe ju sollën këtu?
Atifete Jahjaga: Unë e them përsëri që këto çështje nuk janë tash për tu zbuluar dhe diskutuar, por ka me ardh koha dhe unë të gjitha këto kam me i vendos në memoaret e mia, kurdo që të kem kohë, pas përfundimit të mandatit tim kushtetues si presidente e vendit. Ndoshta për dikë do të jenë befasuese, ndoshta për dikë nuk do të jenë befasuese.
Alban Dudushi: Ndërkohë do t’ju pyes edhe çfarë do të bëni pasi të përfundojë mandati. E theksova edhe në fillim, duke qenë ndoshta e vetmja grua kryetare shteti në të gjithë Ballkanin perëndimor, natyrisht një person që është në krye të shtetit ashtu siç ka lavdërime ka edhe kritika, por a keni ndjerë ju nota seksizmi në kritikat ndaj jush? D.m.th pozicionim ndaj jush për shkak të të qenit grua, dhe jo për shkak të asaj se çfarë bëni?
Atifete Jahjaga: Absolutisht po Alban! Unë kam thyer shumë barriera gjatë karrierës time. Unë kam qenë gruaja e parë që ka pasur pozitën më të lartë në kuadër të një institucioni, siç ka qenë policia e Kosovës që është e kuptuar dhe sikurse ka qenë gjithmonë, një profesion i rezervuar për meshkujt. Me zgjedhjen time si presidente e Kosovës, unë kam bërë histori jo vetëm për Kosovën, por kam bërë histori për të gjithë Ballkanin, por edhe më gjerë. Detyrat, përgjegjësitë, dhe ata me të cilat unë merrem nuk dallojnë aspak me detyrat e përgjegjësitë e një presidenti mashkull kudo që veprojnë nëpër vende të ndryshme të botës. Natyrisht që unë jam ballafaquar me shumë probleme, sfida, madje edhe me një lloj qasjeje seksiste. Shpeshherë mendimi im është i gjykuar vetëm se jam grua, ka pasur edhe një përqindje të opinionit publik që më ka paragjykuar, por Alban, mund të të them se unë jam ndjerë shumë rehat me atë çfarë përfaqësoj. Dy milionë qytetarë të republikës së Kosovës janë shumë të përkushtuar dhe të përqendruar që të ndërtoj një shtet të qëndrueshëm, një shtet të prosperueshëm dhe një shtet demokratik. Unë jam votuar në kuvendin e Kosovës me 2/3 e votave dhe unë asnjëherë nuk e kam kthyer kokën mbrapa që të paragjykoj këtë besim dhe këtë mbështetje që më është dhënë.
Alban Dudushi: Politika në përgjithësi është e egër, imagjino sa e egër është politika e burrave. U ambientuat shpejt? D.m.th duke mos qenë një personazh politik, duke mos qenë një personazh që kishit ambicie politike, a u ambientuat shpejt në gjithë këtë vorbull të intrigave politike dhe gjithë kthinat që ka politika?
Atifete Jahjaga: Patjetër që më është dashur të ambientohem dhe normal që janë bërë edhe shumë gabime, por këto janë gabime që kanë qenë pjesë e punës së vazhdueshme. Dua të them se kam pasur një përkrahje të fuqishme, duke respektuar normalisht kushtetutën e ligjet e vendit, nga të gjitha institucionet dhe spektri politik i vendit, por gjithmonë duke ruajtur atë neutralitetin e zyrës sime në kuadër të partive politike, por edhe në relacion me ndarjen e pushteteve me institucionet e tjera. Unë them përsëri se për mua ka qenë një nder dhe privilegj ti shërbej vendit tim, ti shërbej qytetarëve të Kosovës, t’u shërbej institucioneve të vendit tim.
Alban Dudushi: Thatë pak më parë që ju bëtë histori, dhe jo vetëm historinë tuaj, por edhe të Ballkanit duke qenë presidentja e parë grua. Në një vend si Kosova, në një shtet si Kosova, që ashtu si Shqipëria është një shoqëri maskiliste deri diku, dhe duke thënë këtë nënkuptojmë që gratë dhe femrat e tjera, ata që nuk janë në pozicionin tuaj, nuk janë në një pozitë më të mirë se sa dje. Çfarë keni bërë ju për to?
Atifete Jahjaga: Absolutisht që po Alban, përkundër detyra ve dhe obligimeve të mia kushtetuese dhe ligjore, ka qenë edhe një obligim moral mbi të gjitha që të përkujdesem për fuqizimin e rolit të gruas në shoqërinë tonë. Gruaja në Kosovë ka luajtur një rol të rëndësishëm. Ajo ka qenë pjesë e të gjitha proceseve në të cilat shteti ynë ka kaluar, qoftë në periudhën e rezistencës (20:38), qoftë në periudhën e luftës, qoftë në periudhën e ndërtimit të shtetit tim. Ka qenë fokusi im i veçantë në fuqizimin dhe avancimin e rolit të gruas, përmes projekteve dhe iniciativave të ndryshme duke siguruar që gruaja të jetë e përfaqësuar si në jetën institucionale, ashtu edhe në atë politike e vendimmarrje. Veçanërisht fokusi im ka qenë në procesin e vendimmarrjes, që në të gjitha nivelet të kemi përfaqësimin e grave. Ju e dini që në Kosovë një vit më parë kemi adaptuar një kuotë prej 30%, e cila parasheh në kuadër të ligjeve të Kosovës, të përfaqësimit të grave në jetën institucionale veçanërisht, si në nivelin qendror ashtu edhe në nivel lokal. Kjo është zbatuar p.sh 1/3 e kuvendit përbëhet nga gratë, por pas krijimit të qeverisë së fundit kjo përqindje ka rënë dhe menjëherë pas marrjes së detyrës të kryeministrit të ri, unë kam ftuar në takim kryeministrin dhe një ndër kërkesat e mia të parë ka qenë: ku janë gratë?
Alban Dudushi: Në qeveri?
Atifete Jahjaga: Ku janë gratë në qeveri? Ku është përfaqësimi i tyre? Ku është respektimi i ligjit?
Alban Dudushi: Cila ka qenë përgjigja?
Atifete Jahjaga: Përgjigja ka qenë: e dimë, por më jep pak kohë dhe patjetër këtë do ta përmirësoj. Ka disa muaj kohë, por ende nuk është arritur ende në atë nivelin e dëshirueshëm. Kjo është një rikujtim i imi i vazhdueshëm që bëhet ndaj institucioneve të vendit. Situata Alban nuk dallon prej Kosovës dhe Shqipërisë, por nuk dallon as prej vendeve të tjera në rajon. Ne kemi evoluar shumë si shoqëri edhe në Shqipëri, edhe në Kosovë dhe në këtë drejtim ka evoluar edhe roli e pozita e gruas në shoqëri, mirëpo ne duhet të insistojmë tani më në qëndrueshmëri. Duhet të fillojmë të mënjanojmë idenë: a kemi përqindjen e nevojshme, a kemi përqindjen e domosdoshme? Këtë duhet ta bëjmë një normë të rregullt të funksionimit dhe operimit përbrenda jetës sonë, qofshin institucionale apo shoqërore. Por baza dhe thelbi i fuqizimit të rolit të gruas, unë them që nuk është vetëm nëpër institucione, duke marrë parasysh një garant, por baza e themelimit të shoqërisë. Ku është ajo? Është tek familja! Dhe ne kemi ende punë për të bërë për fuqizimin e rolit të gruas në familje dhe nga aty të kemi fuqizimin e madh të gruas edhe në shoqëri. Një çështje tjetër që dua ta prek këtu ku kemi të bëjmë me çeshtjen e grave, është një çështje që unë jam marrë menjëherë pasi kam marrë detyrën time. Alban ju e dini që Kosova ka pasur një të kaluar shumë të rëndë. Ne kemi pasur dhjetëra mijëra qytetarë të Kosovës që janë vrarë dhe masakruar, kemi pasur me qindra qytetarë që ende rezultojnë të zhdukur në varrezat masive në territorin e Kosovës, por edhe jashtë saj. Por ne kemi edhe mbi 21 mijë gra që janë viktima të dhunës seksuale gjatë luftës së Kosovës, të cilat kanë qenë në mëshirën e askujt për këto 15 vite pas përfundimit të luftës.
Alban Dudushi: Kjo është me të vërtetë shumë e rëndësishme. Mos gaboj dy vjet më parë, Top Channel ka realizuar një dokumentar shumë tronditës, pikërisht me këto gra, viktima të dhunës seksuale gjatë kohës së luftës. Duke qenë shpesh atje dhe duke biseduar edhe me aktiviste të shoqërisë civile, me kanë treguar se është një nga gjërat tabu në Kosovë, është një nga gjërat që nuk përmendet dhe ata gra, përveç asaj që kanë vuajtur në atë kohë, vazhdojnë të vuajnë edhe sot stigmatizimin edhe të familjarëve të tyre, stigmatizimin për shkak të asaj që kanë pësuar në atë kohë????
Atifete Jahjaga: Absolutisht po! Dhe ky ka qenë edhe pikënisja e iniciativës sime që kam themeluar vitin e kaluar. Kam krijuar këshillin kombëtar për trajtimin e viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës. Këto gra, jo vetëm që nuk kanë qenë në mëshirën e askujt, por është ajo që thatë edhe ju: ka qenë një temë tabu. Ka qenë një temë që nuk është lejuar që të diskutohet në shoqërinë tonë, kanë qenë të stigmatizuara së pari nga familja e tyre, nga rrethi i tyre, nga e gjithë shoqëria. Për ata gra lufta nuk ka përfunduar ende. Edhe 15 vite pas përfundimit të luftës, ende në shpirtin e mendjen e këtyre grave, ka luftë, ka dhimbje, ka vuajtje dhe kjo vuajtje u është rritur gjithnjë e më shumë përmes stiigmatizimit së shoqërisë që u është bërë, me vetëdije apo pa vetëdije, ndja kësaj shtrese të prekur.
Alban Dudushi: Çfarë bën ky këshill kombëtar?
Atifete Jahjaga: Ky këshill ka përfshirë të gjitha institucionet e vendit, ministritë, ka përfshirë edhe shoqërinë civile. Pikësynimi kryesor është njohja e statusit ligjor të këtyre grave, që parasheh që sikurse viktimat civile të luftës. Pastaj është marrë me riintegrimin, rehabilitimin dhe risocializimin të këtyre viktimave të dhunës. Ky këshill u ka dhënë zë këtyre grave dhe zëri më i fuqishëm është plasuar gjatë instalacionit të fundit që patëm në ditën e çlirimit. Ishte një instalacion artistik në qendër të Prishtinës ku u plasmuan 5 mijë funde dhe fustane të mbledhura vullnetarisht të grave dhe vajzave në të gjithë territorin e Kosovës, që ka pasur për qëllim së pari, ngritjen e vetëdijes te qytetarët tanë dhe së dyti të përkrahim këto gra në Kosovë, sepse nuk ka qenë turpi i tyre, nuk është faji i tyre.
Alban Dudushi: Si reagon shoqëria?
Atifete Jahjaga: Thashë edhe më herët që kjo ka qenë një temë tabu, por që prej një viti ajo është një pikë qendër diskutimi në çdo komunë të Kosovës, në çdo vend të Kosovës. Por ne ende kemi punë për të bërë sidomos në fuqizimin ekonomik të këtyre grave, pasi fuqizimi ekonomik u jep zë këtyre grave. I bën më të pavarura dhe i bën më të zëshme në kërkimin e drejtësisë. Dhe e dyta, por që është më e rëndësishmja, është qasja në drejtësi. Ende që pas përfundimit të luftës ne nuk kemi asnjë autor të këtyre veprave makabre, i cili të jetë dënuar për këto krime. Pra kemi ende punë për të bërë. Presioni kryesor që duhet bërë normal është ndaj Serbisë që duhet të hapë dosjet dhe të bashkëpunojë me Kosovën për zbardhjen e këtyre krimeve dhe gjithsesi ndërkombëtarizimin e statusit të këtyre grave sepse jua kemi ne borxh. Kosova ua ka borxh. Sepse ata janë heroinat tona.
Pjesa II
Alban Dudushi: Jemi rikthyer në këtë pjesë të dytë, jo pa qëllim me një këngë të Muharrem Qenës :O vendi im” që ‘spiunët’ tanë na thanë që e keni shumë për zemër.
Atifete Jahjaga: Me të vërtetë e kam shumë për zemër dhe u emocionova tani derisa kjo vajza (Kamela Islamaj) me një zë të jashtëzakonshëm e këndoi.
Alban Dudushi: Ke kohë për t’u marrë me muzikën? E konsumoni artin tani që je në zyrën e presidentes?
Atifete Jahjaga: Pak kohë mbetet për këto aktivitete Alban, por gjithmonë mundohem në maksimum. Veçanërisht ftesën e artistëve në Kosovë mundohem t;i përkrah dhe së paku t’i nderoj me prezencën time, sepse për mua nuk thotë shumë, por për ata thotë shumë një përkrahje dhe një mbështetje e fuqishme për të cilën ata kanë nevojë, sidomos në këto rrethana.
Alban DudushiL Sa kohë keni, për shembull, pa vallëzuar pa bashkëshortin tuaj?
Atifete Jahjaga: Ndoshta nja një muaj. Kishim një dasmë familjare dhe atje ishim të pranishëm.
Alban Dudushi: Aaaa ok! Sepse ndonjëherë kur bashkëshortja është në detyra të rëndësishme, burri duket sikur është më në hije. A e ka përjetuar mirë qënien në presidencë bashkëshorti juaj?
Atifete Jahjaga: Alban dua t të them se unë kam pasur një përkrahje të jashtëzakonshme së pari nga familja ime. Unë edhe më herët thashë që kam thyer barriera të shumta dhe këto barriera nuk mund ti thysh pa pasur një përkrahje të fuqishme, më së pari nga ata që ke në krah, nga familja jote. Kam pasur përkrahjen e babait tim, të nënës sime, të vëllait tim dhe tani kam një përkrahje të fuqishme nga bashkëshorti im, Astriti, i cili ka qenë pranë mejë pa marrë parasysh çfarëdo lloj rrethane dhe ka qenë nj ë shtytje e fuqishme e të gjitha këtyre fazave që unë kam kaluar. Nganjëherë kanë qenë të mira, nganjëherë kanë qenë të rënda, por kanë qenë pjesë e punës dhe jetës sonë të përbashkët.
Alban Dudushi: Meqë e nisëm me muzikën, Muharrem Qena, është më i dashuri ndër artistët për ju apo ka edhe këngëtarë të tjerë që ju i pëlqeni?
Atifete Jahjaga: Është një ndër artistët më të dashur për mua, veçanërisht domëthënia e kësaj kënge. Ka të bëjë shumë me atë që unë besoj fuqishëm që duhet ta ngulisë secili prej nesh në zemrat dhe në mendjet tonë: dashurinë për atdheun, dashurinë për vendin tonë. Kjo këngë shpjegon shumë për bukuritë e secilit vend, atë se çfarë dashurish duhet të zhvillojmë për vendet tona.
Alban Dudushi: Jeni melankolike në muzikë apo ju pëlqen në muzikë edhe Bled Sejko në kitarë kur e djeg me hard rock, heavy metal….???
Atifete Jahjaga: Të ndryshme, nuk zgjedh edhe aq!
Alban Dudushi: Të kthemi tek disa çështje më serioze, p.sh emigracioni masiv ilegal është një problem serioz në Shqipëri, në Kosovë gjithashtu dhe këtu e kam fjalën për emigracionin e kosovarëve drejt Gjermanisë. Sipas jush, në analizën tuaj, cilat janë shkaqet? Kush janë përgjegjësit?
Atifete Jahjaga: Fatkeqësisht ne jemi përballur me disa fotografi dhe skena shumë të rënda në përfundim të vitit të kaluar dhe në fillim të këtij viti, të ikjes së qytetarëve tanë nga Kosova. Unë si qytetare e Kosovës dhe presidente e vendit nuk kam mundur të rri duarkryq ndaj asaj çfarë po ndodhte. Unë kam dalë të bisedoj me gjithsecilin qytetar në shumë komuna dhe qytetet të Kosovës që të kuptojmë për së afërmi situatën se çfarë po ndodhte. Arsyen se përse ikin.
Alban Dudushi: Ekonomike besoj?
Atifete Jahjaga: Janë faktorë të ndryshëm Alban. Qofshin të brendshëm, qofshin edhe fakor të jashtëm. Është ajo ndjenja e stanjacionit të përgjithshëm në rajon e para, është edhe aspekti i premtimeve për një zhvillim të hovshëm për brenda shtetit, për gjenerimin e vendeve të reja të punës, pastaj është edhe mungesa e lirisë së lëvizjes, sepse Kosova është ende vendi i vetëm në këtë pjesë të Evropës Juglindore që nuk është hapur procesi i liberalizimit të vizave. Pastaj ka pasur edhe elementë kriminalë të përfitimit të trafikantëve në këtë proces. Pra ka qenë një kombinim i faktorëve të ndryshëm, por ne si institucione kemi reaguar menjëherë. Kemi filluar të marrim masa në parandalimin e një hovi kaq të madh të qytetarëve tanë që shkojnë drejt vendeve të Bashkimit Evropian. Por në këtë proces, le ta themi, që ne nuk kemi pasur një bashkëpunim me shtetit në veri të Kosovës, që është Serbia, sepse kryesisht ky korridor që i përcillte emigrantët tanë shkonte në territor të Serbisë dhe ata e kishin një sjellje që nuk dëshironin të kishin bashkëpunim.
Alban Dudushi: Bashkëpunim për t’i kthyer apo…???
Atifete Jahjaga: Bashkëpunim për ti kthyer, bashkëpunim për ti ndaluar, bashkëpunim për çfarëdo lloj kërkese që shteti jonë ka pasur! Nuk kemi hasur në përkrahjen e tyre dhe nuk kemi pasur përgjigje pozitive. Së paku jo përgjigje pozitive për Kosovën, por ata të përmbushin detyrat dhe obligimet e veta. Sepse ju e dini shumë mirë Alban, se çdo vend që ka hyrë në procesin e liberalizimit të vizave ka një nobligim shtesë nga BE-së dhe këtë obligim Serbia nuk e ka kryer, jo vetëm ndaj Bashkimit Evropian, por nuk e ka kryer edhe ndaj Kosovës si shtet fqinj. Ndërsa ne si institucion kemi ndërmarrë të gjithë ata masa, të gjithë ata veprime të nevojshme në parandalimin e kësaj dukurie që kishte filluar, dhe brenda një muaji ne kemi arritur që ta ulim nën minimumin e mundshëm. Nga mijëra qytetarë e reduaktuam deri në 2 apo tre qytetarë të tjerë që dëshironin që ilegalisht të iknin nga Kosova. Njëherësh unë kam kërkuar nga institucionet e vendit që në mënyrë emergjente te shqyrtojnë planet ekonimike të tyre, mundësitë e gjenerimit së vendeve të punës , për të hapur një perspektivë krejtësisht tjetër për qytetarët tanë. Sepse është edhe elementi i rinisë, është edhe elementi i dinamikës. Jemi një popullsi shumë e re. 60% e popullit të Kosovës është nën moshën 30 vjeçare. Kështu që është një dinamikë jashtëzakonisht e madhe.
Alban Dudushi: Edhe paanësia është më e lartë??
Atifete Jahjaga: Edhe papunësia është më e lartë, por ne duhet që këtë potencial njerëzor ta përkthejmë dhe kthejmë në gjeremin të vendit, në forcim dhe avancim të vendit tonë. Pra ne kemi marrë masa, kemi adresuar menjëherë dhe kemi ulur këtë përqindje të daljes së qytetarëve. Gjithmonë kjo qëndron sfidë për Kosovën. Po marr një shembull konkret: qytetarët e Kosovës mund të shkojnë pa viza vetëm në një shtet dhe ai është shteti i Turqisë.
Alban Dudushi: Është edhe Shqipëria? Edhe Maqedonia po ashtu…?
Atifete Jahjaga: Nuk e llogarisim qarkullimin mes Shqipërisë dhe Kosovës.
Alban Dudushi: Ju i cekët disa nga arsyet dhe unë po i marr edhe njëherë me radhë. Dhe po kujtoj p.sh që kryefjala e fushatës së fundit zgjedhore në Kosovë ka qenë pikërisht ekonomia nga i gjithë krahu politik, me një garë të jashtëzakonshme premtimesh me atë se çfarë do të benit nëse merrnin qeverinë. Tani kemi një qeveri koalicioni të gjerë siç është ajo mes LDK-së dhe PDK-së, ju si i shikoni? A po i mbajnë premtimet këto dy forca politike që kanë krijuar koalicionin?
Atifete Jahjaga: Premtimet elektorale, nëse i kanë mbajtur apo jo, është elektorati që i vlerëson, është qytetari që i vlerëson.
Alban Dudushi: Qytetarët në përgjithësi janë të pakënaqur, unë po ju pyes juve: në analizën tuaj çfarë mendoni?
Atifete Jahjaga: Unë jua lë qytetarëve. Është qytetari ai që vlerëson a janë përmbushur premtimet, a nuk janë përmbush dhe në çfarë mase janë përmbush obligimet. Mirëpo unë them që gjendja ekonomike dhe zhvillimi ekonomik është baza qendrore dhe fokale për zhvillimin e mëtutjeshëm të një vendi. Unë zhvillimin ekonomik e shoh të lidhur shumë ngushtë me sundimin e rendit dhe të ligjit dhe ne si shtet kemi ende shumë punë për të bërë sa i përket fuqizimit të rendit dhe të ligjit, veçanërisht në luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit. Unë kam insistuar ndaj institucioneve të vendit, veçanërisht ndaj qeverisë, që të intensifikojë më tutje reformat, që ti thellojë këto reformat ekonomike, që të hapen mundësi për investime të huaja, që të gjenerojë dhe të hapë vende të reja pune për qytetarët, për të rinjtë dhe të rejat tona. Është në fokusin tim qendror Alban, gjatë këtyre katër viteve që kam qenë presidente e Kosovës, përkundër përmbushjes së detyrave dhe obligimeve të mia, jo vetëm në Kosovë, por duke i shtyrë tutje procesin e nevojshëm të reformave, por edhe jashtë Kosovës. Kam bërë një advokim të jashtëzakonshëm për tërheqjen e investimeve të huaja, duke plasuar Kosovën si një vend të sigurt për investime të huaja.
Alban Dudushi: Ia keni dalë?
Atifete Jahjaga: Së fundi dua të marr një shembull konkret, kam ndihmuar në bashkëpunimin ekonomik me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe qeverisë së Republikës së Kosovës dhe brenda këtij viti dhe vitin tjetër do të kemi disa projekte madhore, të cilat do të gjenerojnë një qasje krejtësisht të re sa i përket zhvillimit ekonomik të vendit dhe shpresoj që t’i përmbushin ata obligime që kemi marrë e të ecim tutje. Zhvillimi ekonomik shkon baras me të gjitha proceset e tjera të shtetit, garanton qëndrueshmërinë dhe funksionimin e mirëfilltë të shtetit.
Alban Dudushi: Ka një ndjenjë frustrimi popullata atje për disa arsye. Dhe njëra prej tyre është ajo që ju e cekët pak më parë: çështja e liberalizimit të vizave. Është kthyer në një lloj getoje Kosova. Duket pakuptim, që pikërisht vetëm Kosova, është jashtë këtij procesi të lëvizjes së lirë të cilën ne po e shijojmë prej disa vitesh. Mali i Zi po ashtu, Maqedonia gjithashtu, Serbia po e po, flasim për vende që jemi pothuajse në një stad. Çfarë po ndodh? U premtuan shumë që brenda një viti mund të kemi liberalizim të vizave….???
Atifete Jahjaga: Fatkeqësisht po, Kosova është i vetmi vend në rajon që ka mbetur pa marrjen e procesit të liberalizimit të vizave. Në vitin 2012 nisëm procesin e liberalizimit të vizave me marrjen e udhëzuesit për liberalizimin e vizave dhe nga atëherë ne kemi pasur një numër të konsiderueshëm të ekipeve të vlerësuesve, të cilët kanë ardhur në Kosovë që të vlerësojnë më konkretisht proceset që janë duke shkuar. Në maj të këtij viti, ne kemi përmbushur të gjitha kriteret teknike, të cilat kanë qenë të paraparë të kuadër të raportit të fundit të ekipit vlerësues. Një muaj më parë, patëm një ekip tjetër vlerësues të BE-së pas përmbushjes së kritereve teknike dhe unë besoj fuqishëm se ky raport i fundit që do të dalë nga ekipi i fundit që ishte në Kosovë në korrik të këtij viti, do të bëjë një propozim dhe rekomandim pozitiv për procesin dhe hapjen e liberalizimit të vizave për Kosovën, një proces i domosdoshëm për shtetin tonë.
Alban Dudushi: Sa kohë do të duhet? Për t’u përfunduar dhe bërë konkrete kjo histori?
Atifete Jahjaga: Kjo varet nga Bashkimi Evropian.
Alban Dudushi: Ju i keni plotësuar të gjitha detyrimet?
Atifete Jahjaga: Ne i kemi përmbushur të gjitha detyrat dhe obligimet. Në maj të këtij viti, ta themi, e kemi përmbyll këtë kapitull të përmbushjes të kritereve teknike dhe tani mbetet tek ekipet vlerësuese të Bashkimit Evropian, që unë shpresoj dhe pres që të ketë një rekomandim pozitiv për Kosovën.
Alban Dudushi: Jemi duke folur për atë çfarë krijon një lloj frustacioni tek popullata në Kosovë. Një nga ata është edhe çështja e dialogut, e marrëveshjeve me Serbinë. E fundit fare është bashkimi i komunave serbe. Kjo krijon frikën e një lloj kantonizimi, një variant i Bosnjes për Kosovën. Si e shikoni?
Atifete Jahjaga: Procesi i dialogut që ne kemi nisur 4 vjet më parë, ka pasur për qëllim normalizimin e marrëdhënieve në mes të Kosovës dhe Serbisë dhe ka qenë alternativa e vetme. Marrëveshja e fundit, e cila është arritur në Bruksel, në mes të takimit të dy kryeministrave të Kosovës dhe Serbisë me ndërmjetësimin e BE-së që ka pasur krijimin e asosacionit të komunave është edhe si një obligim edhe nga ana e pakos së Ahtisarit, pasi ne po i harrojmë disa obligime që ne i kemi marrë më herët.
Alban Dudushi: Kjo parashikohet në pakon e Ahtisarit?
Atifete Jahjaga: Kjo parashikohet dhe është si rrjedhë e pakos së Ahtisarit.
Alban Dudushi: Nuk ka asgjë më tepër?
Atifete Jahjaga: Nuk ka asgjë më tepër, për të mos thënë që ka edhe më pak se sa ishte paraparë në kuadër të kësaj pakoje.
Alban Dudushi: Nuk rrezikon kjo ndarjen dhe kantonizimin e Kosovës?
Atifete Jahjaga: Absolutisht jo. Asosacioni i komunave serbe në Kosovë është në përputhje me kushtetutën dhe ligjet e Kosovës. Dhe asnjë çast nuk e bën ndarjen e pushteteve dhe nuk e krijon pushtetin e tretë në Kosovë.
Alban Dudushi: Një tjetër pikë që ka ngjallur një debat të madh dhe këtu do të ndalemi pak më gjatë, është gjykata speciale. Pati një dështim të kalimit të ligjit në parlament, u rimblodh parlamenti, u krijua një konfuzion i brendshëm dhe natyrisht kosovarët nuk janë të kënaqur me këtë gjykatën speciale. Flas për publikun në Kosovë, por nga ana tjetër duket që ka një presion të madh ndërkombëtar. Dhe pyetja e parë është që deri në momentin e konstituimit të gjykatës speciale, pra deri në momentin e kalimit të ligjit, është e vërtetë që ka pasur edhe një lloj izolimi ndërkombëtar të Kosovës? Është e vërtetë p.sh që ambasadori juaj në SHBA e ka pasur shumë të vështirë të komunikojë me zyrtarë amerikanë, pikërisht si ‘dënim’ për moskalimin e ligjit për gjykatën speciale? Pati një presion të tillë ndërkombëtar?
Atifete Jahjaga: Para se të kaloj te gjykata speciale dua të them edhe një çështje për dialogun. Procesi i dialogut jo vetëm që do të normalizojë marrëdhëniet mes Kosovës e Serbisë, por ky proces do të përfundojë me njohjen e pavarësisë së Kosovës nga ana e Serbisë. Dhe kjo është e paalternativë.
Alban Dudushi: Duket si ëndërr më shumë??
Atifete Jahjaga: Nuk është ëndërr. Procesi i normalizimit të marrëdhënieve në mes të Kosovës e Serbisë do të përfundojë me njohjen e pavarësisë së Kosovës nga ana e Serbisë!
Alban Dudushi: Duket sikur presidenti apo kryeministri i parë i Serbisë që do të ndërmarrë një hap të tillë, do të përfundojë si Gjingjiç , apo më keq akoma…??
Atifete Jahjaga: Këto janë çështje për konsumin e brendshëm të politikës së Serbisë.
Alban Dudushi: Dua të them që publiku atje s’besoj se është kaq entuziast ndaj një historie të tillë?
Atifete Jahjaga: Mirëpo nuk ka alternativë tjetër Alban! Kjo është alternativa e vetme. As për Kosovën, as për Serbinë, as për bashkësinë ndërkombëtare nuk ka kthim mbrapa. Ne duhet të ecim tutje, dhe ecja tutje e jona është njohja e pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Sepse e ardhmja e Kosovës, e ardhmja e Serbisë dhe e të gjithë vendeve të Evropës Juglindore është drejt anëtarësimit të Bashkimit Evropian. Dhe ju ne dini se cilat janë parakushtet e integrimit në BE.. BE nuk dëshiron të importojë probleme, ata dëshirojnë të importojnë zgjidhje.
Alban Dudushi: Kthehemi tek gjykata speciale… Nëse mundeni të më jepni një përgjigje të drejt për drejtë për këtë izolim që thashë, këtij presioni të shtuar ndërkombëtar, qoftë nga SHBA, qoftë nga BE për gjykatën speciale?
Atifete Jahjaga: Ne e patëm marrë një obligim ndërkombëtar vitin e kaluar pas letër-shkëmbimit që kemi pasur në mes të presidentit të vendit dhe përfaqësuesit të lartë të Bashkimit Evropian për krijimin e kësaj gjykate në Kosovë. Ne kishim marrë një obligim ndërkombëtar që ishim të detyruar ta përmbushim. Ju mund të thoni presion, ju mund të thoni izolim, mirëpo ne nuk kemi hasur në një qasje të tillë. Gjatë gjithë këtij procesi ne kemi pasur një përkrahje dhe mbështetje nga ana e partnerëve ndërkombëtarë në procesin e themelimit të gjykatës speciale.
Alban Dudushi: Rrëzimi i ligjit në parlament për herë të parë, ishte dukshëm reagimi, le të themi i ndërkombëtarëve të zhgënjyer. Ishte pothuajse pa dorashka, apo jo?
Atifete Jahjaga: Mund t interpretohen mesazhet e tilla edhe për ne si institucione, por edhe si lider ka qenë një interpretim i tillë, mirëpo Kosova ka dëshmuar të kundërtën. Pasi ne kemi marrë një obligim ndërkombëtar që e kemi përmbushur dhe këtë e kemi realizuar në gusht të këtij viti.
Alban Dudushi: Duket sikur Kosova paguan shumë haraçe për të arritur atë që do, dhe gjykata speciale është një nga ata haraçe….?? Në gjykimin e shumëkujt, duket shumë e padrejtë që një gjykatë speciale ngrihet në vendin i cili ishte viktimë dhe jo agresori i asaj që ndodhi në fund të viteve ‘90-të?
Atifete Jahjaga: Kur flasim për gjykatën speciale dëshiroj që këtë çështje ta kuptojmë në një kontekst pak më të gjerë. Dhe dëshiroj që ta jap një shpjegim pak më të gjerë për opinionin në Shqipëri. Në vitin 2010 Kosova u përball me një raport të Këshillit të Evropës, i cili ka ngritur akuza të rënda dhe serioze për krimet e luftës të bëra në Kosovë në periudhën 1999-2000, pra gjatë luftës dhe pas përfundimit. Në qendër të këtyre akuzave kanë qenë krimet kundër komunitetit serb dhe kundër të ashtuquajturve bashkëpunëtorë të Serbisë. Këto akuza kanë dëmtuar në masë reputacionin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UCK), kanë dëmtuar në masë të madhe figurat eminente të UÇK-së dhe kanë dëmtuar në masë të madhe edhe shtetin e ri të Kosovës, sepse në atë kohë ne ishim në një valë të madhe të njohjes së pavarësisë. Gjykata speciale është parë si domosdoshmëri me qëllim që të krijojmë një proces kredibil, i cili do të adresojë një herë e përgjithmonë këto pretendime, të cilat janë ngritur. Neve e kemi për obligim moral t’i adresojmë të gjitha këto përgjegjësi individuale, sepse kjo gjykatë speciale ka të bëjë me përgjegjësitë individuale për krimet që janë zhvilluar në Kosovë dhe të mos lejojë të njollosë luftën e vazhdueshme të UCK-së. E kam thënë shpeshherë që me themelimin e gjykatës speciale nuk do të paragjykohet lufta e lavdishme e UCK-së dhe as përpjekjet tona për liri dhe çlirim. Sa i përket pjesës tuaj të parë të pyetjes mund të them se Kosova është e betuar të ndërtojë një shtet të së drejtës, një shtet për përparimin e drejtësisë së të gjithëve dhe neve nuk do t’ia mohojmë drejtësinë asnjë qytetari tanë.
Alban Dudushi: Megjithatë gjykata speciale, disa analiza thonë kështu, pritet të shkaktojë një tërmet në politikën e Kosovës. Një tërmet, që le të themi, mund të çojë në zgjedhje të parakohshme?
Atifete Jahjaga: Nuk mund ta paragjykojmë situatën. Procesi i gjykatës speciale ka qenë një vendim i vështirë. Unë e kam thënë edhe në Kosovë: është për t’u përshendetur qasja e spektrit politik në Kosovë, i cili ka përkrahur krijimin e këtij procesi, si një proces kredibil, i cili njëherë e përgjithmonë do të largojë këto akuza që rëndojnë rëndë në supet e Kosovës, në supet e institucioneve. Unë kudo që kam udhëtuar jashtë Kosovës, pa marrë parasysh a kam qenë në vizitë zyrtare, a kam qenë në vizitë shtetërore, a kam qenë në konferencë, apo samit, nuk kam pasur asnjë rast të vetëm i cili nuk është ngritur çështja e gjykatës speciale, çështja e këtyre akuzave të Këshillit të Evropës.
Alban Dudushi: Të mendojmë që kjo është sakrifica e fundit që duhet të bëjë Kosova për të nxjerrë të vërtetën e saj përpara Komunitetit ndërkombëtar. Po çfarë sjell kjo? A sjell një përshpejtim të afrimit të Kosovës ndaj Bashkimit Evropian? A sjell kjo një përshpejtim dhe njohje të Kosovës edhe nga ata vende që sot janë anëtare të BE-së, por nuk e njohin Kosovën? Cilat janë përfitimet direkte, përveç atyre morale, që Kosova do të ketë nga konstituimi i kësaj gjykate speciale?
Atifete Jahjaga: Patjetër që do të ketë përfitime gjatë proceseve të mëtejshme të Kosovës, jo vetëm në realizimin me krijimin e gjykatës speciale, pasi edhe kur folëm pak më parë për procesin e liberalizimit të vizave, Kosova ka filluar edhe një proces krejtësisht tjetër që ka të bëjë më marrëveshjen e stabilizim-asociimit, i cili është një momentum i ri, i cili është një marrëdhënie kontraktuale që ka të bëjë me në mes të Kosovës dhe vendeve të Bashkimit Evropian, të cilat për Kosovën kanë ecur pak më ngadalë nga ç’është paraparë. Unë shpresoj që shumë shpejt Kosova do të nënshkruajë marrëveshjen e stabilizim- asociimit duke shënuar hapin e parë tonin konkret drejt proceseve të integrimeve dhe vendosur kështu Kosovën në qendër të politikave të zgjerimit të BE-së. Ju e dini që ne i kemi pesë shtete anëtarë të BE-së, të cilat nuk kanë njohur pavarësinë e Kosovës, një numër i tyre kanë pasur një qëndrim goxha të ngurtë deri më tani, por tani kemi filluar të shikojmë një lëvizje pozitive në qasjen e këtyre shteteve. Por të jemi të qartë, mosnjohja e këtyre shteteve nuk ka t bëjë asnjëherë me raportet mes këtyre shteteve dhe Kosovës, por ka të bëjë me proceset dhe çështjet e brendshme të tyre. Kalimi i gjykatës speciale dhe procese të tjera që ne i kemi kaluar, unë konsideroj se duhen shfrytëzuar si momentume të mira edhe nga ana e partnerëve tanë ndërkombëtarë, edhe nga vendet e BE-së, edhe nga ana e aleatëve tanë strategjik, me qëllim avancimin e Kosovës dhe ofrimit të Kosovës drejt proceseve integruese.
Pjesa III
Alban Dudushi: Do të flasim pak edhe për çështje të sigurisë. Dhe në fakt mediat botërore janë mbushur me foto të Lavdërim Muhaxhirit, sa rrezikohet realisht Kosova nga terrorizmi islamik?
Atifete Jahjaga: Alban fatkeqësisht as Kosova, as Shqipëria, as vendet Evropiane, por as vetë Shtetet e Bashkuara nuk kanë mundur të jenë imun ndaj këtyre kërcënimeve globale të ekstremizmit dhe radikalizmit të dhunshëm. Por Kosova ka qenë e vendosur në përgjigjen e saj ndaj këtyre veprimeve të dhunshme dhe këtyre radikalizimave të dhunshëm që janë shfaqur në Kosovë. Si presidente e Kosovës jam zotuar edhe publikisht se Kosova nuk do të jetë kurrë çerdhe e këtyre aktiviteteve ekstreme radikale, të cilat po cenojnë shtetin tonë, po cenojnë të ardhmen tonë, po destabilizojnë shtetin, demokracinë dhe lirinë tonë, të cilat ne i kemi fituar me aq mund.
Alban Dudushi: Kjo është sëmundje në fakt. Si një sëmundje që zë atë që ka imunitet më të dobët edhe kjo zë shtresat më të margjinalizuara, shtresat e varfra. Është një sëmundje që shkon pavarësisht nga premtimet që ju jepni?
Atifete Jahjaga: Është një kërcënim global që ne nuk duhet ta nënçmojmë. Vitin e kaluar, duke patur parasysh këtë kërcënim të sigurisë kombëtare të vendit tonë, ne i kemi dhënë një përgjigje të fuqishme, i kemi dhënë n jë grusht të fuqishëm. Organet e sigurisë dhe të rendit të Kosovës pas një varg operacionesh të organizuara në mënyrë jashtëzakonisht profesionale kanë arrestuar një numër të madh të qytetarëve të Kosovës, të cilët kanë qenë pjesëtarë të strukturave të organizatave terroriste të ISIS dhe organizatave të tjera. Po ashtu i kanë trajtuar të gjithë ata individë që nën petkun fetar janë munduar që të indoktrinojnë të rinjtë dhe të rejat tona. Kemi mbyllur shumë organizata joqeveritare që kanë operuar si front në Kosovë, jo vetëm për këto aktivitete, jo vetëm për indoktrinimin e të rinjve dhe të rejave kosovare. Ne i kemi fuqizuar aleancat jo vetëm rajonale, por edhe ndërkombëtarisht, për luftimin dhe parandalimin e kësaj dukurie. Edhe njëherë e them që ky është një kërcënim që nuk duhet nënçmuar dhe duhet adresuar si duhet.
Alban Dudushi: Ju thoni që e keni luftuar dhe natyrisht që kjo është përgjigjja imediate. Por a është përgjigjja e vetme, pikërisht për këto farëza të radikalizimit që mund të mbijnë, mund të zhvillohen dhe mund të përhapen?
Atifete Jahjaga: E përsëris, ne nuk duhet ta nënçmojmë një rrezik të tillë. Unë mendoj që Kosova i ka mekanizmat e nevojshëm institucionalë që të luftojë dhe parandalojë radikalizimin politik në vend dhe po ashtu çështja e luftimit të radikalizmit nuk është vetëm punë e policisë. Nuk është vetëm e inteligjencës, nuk është punë vetëm e organeve të rendit dhe sigurisë, por kjo përfshin edhe një gamë të gjerë të institucioneve, të cilat duhet të bashkëpunojnë dhe punojnë në parandalimin e kësaj dukurie. Kosova ka qenë një vend lider sa i përket një pune të bashkërenduar të bashkëpunimit të të gjithë institucioneve të vendit, jo vetëm në luftimin e kësaj dukurie por edhe në parandalimin e saj. Dhe kjo luftë nuk është “mission complite” dhe të gjithë jemi të vetëdijshëm se ka ende goxha punë për të bërë edhe nga vendet e mëdha që ka vite që po e luftojnë. Dhe ne kemi ende shumë punë për te bërë, por unë e them se çelësi i një lufte efikase ndaj ekstremizmit dhe radikalizmit të dhunshëm është bashkëpunimi ndërmjet vendeve dhe agjencive dhe bashkëpunimi midis forcave të rendit dhe sigurisë në përgjithësi. Këtë e ka dëshmuar Kosova shumë mirë dhe unë e them përsëri që ka qenë lider në rajon sa i përket dhënies së një përgjigjeje të fuqishme dhe një grushti të fuqishëm ndaj këtyre veprimeve radikale në vend. Kemi parë edhe javë më herët që ka qenë edhe një operacion madhor në shtetin fqinj të Maqedonisë, por ne duhet të veprojmë sa më parë që është e mundur dhe ta eliminojmë këtë dukuri, që të mos lejojmë që vendet tona, shtetet tona të bëhen çerdhe të këtyre aktiviteteve.
Alban Dudushi: Viktimat e asaj lufte, ku kontribuon edhe Muhaxheri, kanë shpërthyer dhe janë futur në Evropë. Gjatë këtyre ditëve është folur shumë në lidhje me krizën e refugjatëve, më e madhe tha kancelarja Merkel, që pas luftës së dytë botërore. Është hedhur ideja që Kosova të vetofrohet duke pritur rreth 3 mijë refugjatë sirianë. Ju e mbështesni këtë ide?
Atifete Jahjaga: Alban Duke parë numrin e madh të refugjatëve që kishte kapluar thuajse të gjitha vendet e rajonit, jo vetëm Greqinë e Maqedoninë, unë kam kërkuar nga qeveria e vendit që të bëjë një analizë të thuktë në lidhje me të gjitha mundësitë e mjetet tona sa i përket pranimit të një numri të konsiderueshëm të refugjatëve, në qoftë se kjo na ofrohet si shtet dhe nëse na vinte.. sepse vala e refugjatëve nuk pret vendime të institucioneve apo të qeverive, pasi sot ishin në një shtet, të nesërmen në një shtet tjetër dhe ditën tjetër në një tjetër shtet. Kërkesa ime ishte që si shtet dhe si institucione duhet të ishim të përgatitur nëse Kosova do të ishte përballur me një kërkesë të tillë apo me një valë refugjatësh që do të vinin e do të trokisnin në derën tonë.
Alban Dudushi: Ka disa shembuj të disa kryetarëve të qeverive të vendeve perëndimore, të cilët si të thuash, jo vetëm kanë hapur dyert, por kanë adoptuar familje dhe fëmijë. Ju do ta bënit diçka të tillë?
Atifete Jahjaga: Pse jo! Nëse do të vinin në Kosovë, pse jo. Pasi ne e dimë më së miri se çfarë do të thotë të jesh refugjat. Për ne këto përjetime janë ende të freskëta në mendjen dhe shpirtin e gjithëecilit kosovar. 15 vjet më parë, rreth 600 mijë qytetarë të Kosovës janë lëvizur me dhunë nga territori i Kosovës dhe ne jemi strehuar këtu tek ju. Dhe këtë e thashë edhe në kuvendin e Shqipërisë: Shtëpitë e juaja janë shndërruar në shtëpitë tona! Ashtu kemi qenë në Maqedoni, ashtu kemi qenë edhe në Mal të Zi., por pjesa më e madhe kemi qenë në Shqipëri. Dhe ne e dimë shumë mirë pra, nga ajo që kemi përjetuar vetë, çfarë është dhe çfarë do të thotë të jesh refugjat.
Alban Dudushi: Por ndërsa ka një valë të kosovarëve që emigrojnë apo tentojnë të emigrojnë dhe kërkojnë azil në Gjermani, a nuk duket paradoks që në këtë situatë ju të prisni refugjatë? I ka këllqet Kosova për t’i mbajtur?
Atifete Jahjaga: Alban arsyet e emigrimit të kosovarëve në vendet e BE-së janë arsye krejtësisht të tjera, kurse këto janë arsye krejtësisht humane. Janë strehim ,sepse ikin nga zonat e luftës, dhe ne nuk duhet të vendosim paralele mes këtyre dy rasteve.
Alban Dudushi: Të kthehemi pak tek politika. Jemi në fund të mandatit tuaj presidencial, cilat janë marrëdhëniet tuaja me partitë politike në Kosovë? Më saktësisht me partitë opozitare, të cilat në ngërçin e fundit që pati në lidhje me qeverisjen, ishin shumë kritikë ndaj jush?
Atifete Jahjaga: Unë kam marrëdhënie dhe raport korrekt me të gjitha partitë politike në vend, qofshin ata të pozitës, qofshin të opozitës. Puna e presidentit të një vendi është jashtë ndikimeve partiake dhe partive politike dhe presidenti është neutral ndaj partive politike. Nuk ka qenë synimi im që të ndërtoj raport mes presidentit dhe partive politike, mirëpo mund të them që gjithmonë më ka gezuar fakti i një larmishmërie parlamentare politike në vend dhe shpresoj që shumë shpejt kjo larmishmëri të fillojë të merret me debate konkrete të shoqërisë sonë që prekin jetën e gjithsecilit qytetar. Gjatë periudhës së krizës, që ju iu referuat, për mua ka qenë e rëndësishme që të respektoj kushtetutën e vendit dhe çdo veprim i imi të jetë në përputhshmëri me kushtetutën e Republikës së Kosovës, sepse të gjitha detyrat dhe obligimet e presidentit burojnë nga kushtetuta e vendit. Presidenti i vendit garanton funksionimin demokratik të institucioneve të vendit, është një faktor i unitetit dhe gjatë gjithë kësaj periudhe unë kam respektuar ndarjen e pushteteve, kam respektuar pavarësinë e institucioneve.
Alban Dudushi: Dukej sikur në atë periudhë vepruat me shumë ngathtësi, gati- gati sikur nuk dinit se çfarë të bënit me një top që iu kishte ardhur në dorë??
Atifete Jahjaga: Pa marrë parasysh paragjykimet e tjera, unë them se kushtetuta e vendit nuk është sugjerim. Kushtetuta e vendit është obligim, për mua dhe të gjithë institucionet e tjera. Dhe mua më gëzon jashtëzakonisht shumë fakti Alban, që trashëgimia më e madhe që do të lë në këto katër vite të mandatit tim, ka qenë lidershipi kushtetues. Unë e quaj lidership kushtetues sepse është i paprecedentë.
Alban Dudushi: I paprecedentë????
Atifete Jahjaga: I paprecedentë!
Alban Dudushi: Ndoshta edhe për shkak të profilit tuaj që nuk vini nga partitë politike?
Atifete Jahjaga: Po ai është obligim kushtetues, pa marrë parasysh back ground, pa marrë parasysh a vjen nga vija politike apo jo. Detyrat dhe roli i presidentit janë shumë të qarta: të jetë faktor i unitetit, të jetë garantues i funksionimit demokratik të institucioneve, jashtë politikave ditore. Presidenti i vendit nuk duhet të jetë emocional, nuk duhet të jetë i ndikueshëm, nuk duhet të jetë në shërbim të kalkulimeve politike. Duhet të jetë jashtë këtyre. Dhe krenaria ime më e madhë është që gjatë funksionimit përgjatë këtyre katër viteve kam mundur që t ‘jua ofroj këtë shërbim zyres së presidentit të Kosovës dhe të gjithë qytetarëve.
Alban Dudushi: E pretendoni një mandat të dytë presidencial?
Atifete Jahjaga: Mandati i presidentit të Kosovës përfundon në prill të vitit 2016, mandati im përfundon më 2016.
Alban Dudushi: Po ndërkohë po mendoni për një mandat të dytë?
Atifete Jahjaga: Mandati im përfundon në prill 2016.
Alban Dudushi: Prilli i 2016-ës është shumë afër dhe nuk e besoj dot se nuk e keni menduar se çfarë do të bëni pas përfundimit të mandatit?
Atifete Jahjaga: Të them të drejtën Alban nuk kam shumë kohë të mendoj se çfarë do të bëj në të ardhmen sepse jam shumë e përkushtuar që të përmbush shumë detyra dhe obligime të cilat jo vetëm i kam detyrim ligjor, por disa i kam edhe shumë për zemër. Njëra ka të bëjë me viktimat e dhunës seksualë gjatë luftës, kam edhe një këshill që ka të bëjë me proceset integrime evropiane si një pjesë e planit të funksionimit demokratik të institucioneve, pastaj kam këshillin për luftën efikase kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit. Kam një axhendë goxha të ngarkuar deri në prill të vitit të ardhshëm që nuk më jep shumë kohë të mendoj se çfarë do të bëj. Por them edhe njëherë se mandati i presidentit të Kosovës përfundon në prill të 2016-ës.
Alban Dudushi: Politika është kthyer në pasion tani, nuk është më vetëm një çështje detyre? Apo është vetëm detyrë?
Atifete Jahjaga: E thashë edhe më herët që për mua ka qenë nder dhe privilegj që ti shërbej vendit tim, që tu shërbej qytetarëve të mi. Dhe unë e kam marrë këtë detyrë me përgjegjësinë më të madhe jo vetëm institucionale, por edhe morale. Dhe në çdo hap, në çdo qelizë timen ka pasur të bëje me zyrën e presidentit të vendit, me qytetarët e vendit me institucionet e vendit.
Alban Dudushi: Atëherë këtë nder nuk ka arsye që ju të mos doni ta vazhdoni, pas prillit të 2016-ës?
Atifete Jahjaga: Mandati im përfundon në prill të 2016-ës!
Alban Dudushi: Do të jeni politikane gjithsesi?
Atifete Jahjaga: Ende se kam vendosur se çfarë do jem.
Alban Dudushi: Jeni shumë e re për të dalë në pension?
Atifete Jahjaga: Unë kam dalë një herë në pension, jam gjeneral i pensionuar deri më tani. Por dua të garantoj të gjithë qytetarët e Kosovës që kudo që të jem do jem në shërbim të vendit tim, do të jem në shërbim të qytetarëve të mi. Do të jem e përkushtuar që të punoj në çdo sekondë për të ardhmen, për avancimin e pozitës së vendit tim. Patjetër që do të punoj edhe për avancimin edhe të rolit të gruas!
Marrë nga: Gazeta-Shqip.com
