Pse Kina po lufton të përballet me luftën e Rusisë në Ukrainë?!

Kina është një nga partnerët më të afërt të Rusisë, por mbështetja e pushtimit të Ukrainës do të dëmtonte seriozisht lidhjet e Pekinit me demokracitë e pasura dhe do të largonte qytetarët kinezë që kundërshtojnë pushtimin.

Si është përgjigjur Kina ndaj pushtimit rus të Ukrainës?

Pushtimi e ka vënë Kinën në një pozitë të vështirë. Kina dhe Rusia kanë lidhje të ngushta ekonomike, por një shtyllë e politikës së jashtme kineze është respektimi i integritetit territorial të vendeve.

Ministria e Punëve të Jashtme të Kinës ka lëshuar një sërë deklaratash turbulluese. Ajo ka qenë indiferente ndaj pushtimit rus. Ministria ka përsëritur se situata është komplekse, sanksionet janë të padobishme dhe Perëndimi është kryesisht përgjegjës për luftën, sepse e mbështeti Rusinë në një cep duke zgjeruar NATO-n në zona më parë nën kontrollin rus. Edhe pse Kina dëshiron të pozicionohet në thelb neutrale dhe mbron dialogun, pozicionet e saj janë në fakt një mbrojtje e jashtëzakonshme e Rusisë dhe reflektojnë forcimin e lidhjeve Kinë-Rusi.

Çfarë interesash po përpiqet të balancojë Kina?

Kina dhe Rusia janë partneri kryesor më i afërt i njëra-tjetrës. Ekonomitë e tyre janë komplementare: Kina është një fuqi prodhuese, por me burime të varfëra, kështu që ka nevojë për energji ruse, ndërsa Rusia ka rezerva të mëdha energjie, por ka nevojë për investime dhe ndihmë për zgjerimin e bazës së saj ekonomike. Secili ka çështje serioze të të drejtave të njeriut dhe politikës së jashtme, por injoron problemet e tjetrit. Kina ka qenë gjithashtu një blerës i madh i armëve të avancuara ruse.

Presidenti kinez Xi Jinping dhe presidenti rus Vladimir Putin duket se kanë lidhje të forta personale. Për shembull, të dy diskutuan për Ukrainën gjatë një telefonate të premten, Xi që thjesht deklaroi se negociatat janë të dëshirueshme. Nuk kishte asnjë tregues se Xi e kritikoi Putinin.

Në të njëjtën kohë, Kina e di se mbështetja e pushtimit të Rusisë do të dëmtonte seriozisht marrëdhëniet e saj diplomatike dhe ekonomike me shtetet demokratike të pasura që realisht janë partnerët e saj kryesorë tregtarë, si SHBA-ja, vendet e Bashkimit Evropian dhe Japonia. Marrëdhëniet tregtare me këto vende janë tashmë aq të këqija si kurrë më parë. Nëse Kina mban anën e Rusisë, duke ofruar lehtësime dhe përkrahje ekonomike ose duke rënë dakord për të vënë veton ndaj sanksioneve në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, atëherë do të ishte e vështirë të shpëtoheshin ato lidhje. Në vend të kësaj, shumica e shteteve demokratike të pasura do ta perceptonin Kinën dhe Rusinë si në një aleancë komuniste të stilit të viteve 1950. Kjo do ta bënte pothuajse të pamundur për shumë vende të rifillonin çdo formë të angazhimit me Kinën.

A mundet që marrëdhënia ekonomike Kinë-Rusi t’i bëjë sanksionet joefektive?

Nuk ka gjasa që Kina t’i ofrojë menjëherë ndihmë Rusisë, por ajo mund të bëhet lehtësisht blerësi afatgjatë i gazit dhe burimeve të tjera që Rusia nuk mund t’i shesë vendeve perëndimore. Ditët e fundit të muajit Shkurt, ajo njoftoi se do të lirojë kufizimet në importet ruse të grurit, por kjo kishte qenë në punë për disa kohë.

Në përgjithësi, ndryshimi i rrjedhës së burimeve nuk do të ndodhë brenda natës. Tubacionet kërkojnë shumë vite për t’u ndërtuar, kështu që Kina nuk mund të ndërhyjë papritmas për të blerë mallra të sanksionuara, si gazi natyror që do të ishte transportuar nga gazsjellësi Nord Stream II. Por në vitet e ardhshme, Kina mund të kompensojë sanksionet duke u bërë një blerës i burimeve ruse.

A mundet që pushtimi i Putinit të inkurajojë presidentit kinez Xi të rrisë presionin ndaj Tajvanit?

Autoritetet e larta diplomatike kineze kanë thënë qartë se Ukraina dhe Tajvani nuk janë të së njejtës kategori. Kina e sheh Tajvanin si një pjesë të patjetërsueshme të territorit të saj, por ajo e konsideron Ukrainën një vend plotësisht sovran. Mirëpo, në një nivel më të thellë, logjika është e ngjashme.

Si Republika Popullore e Kinës, ashtu edhe Federata Ruse janë pasardhës të perandorive të mëdha, kontinentale dhe multietnike. Shekulli XX ishte kur Kina humbi Mongolinë dhe Tajvanin si pasojë e rënies së dinastisë Qing. Kina nuk pretendon më Mongolinë, por ende dëshiron Tajvanin dhe nuk e ka përjashtuar mundësinë që ta marrë atë me forcë. Rusia ia doli më keq kur u shemb Bashkimi Sovjetik në vitin 1991. Ajo humbi pjesën më të madhe të Azisë Qendrore, si dhe territore në Evropë, duke përfshirë shtetet baltike, shumë pjesë të Kaukazit, Bjellorusisë dhe Ukrainës. Rusia duket se ka hequr dorë nga rimarrëveshja e Azisë Qendrore, por në mënyrë të qartë dëshiron që segmente të territoreve të saj evropiane t’i kthehen.

Situata e Rusisë është diçka me të cilën nacionalistët në Kinë mund të identifikohen qartë. Pra, nëse Rusia mund të rrëmbejë pjesë të Ukrainës ose të instalojë një regjim kukull dhe t’i rezistojë sanksioneve ekonomike, kjo mund të inkurajojë nacionalistët në Kinë që të shikojnë nga Tajvani dhe të mendojnë se mund të bëjnë të njëjtën gjë.

A ka gjasa që SHBA-të të punojnë me Kinën për t’iu përgjigjur pushtimit?

Në një botë ideale, SHBA-të do të ishin në gjendje të rifillonin dialogun e nivelit të lartë me Kinën. Më pas mund t’i kujtojë Pekinit se e ardhmja e tij është si një lider global, duke u angazhuar dhe konkurruar me vendet e përparuara, jo duke u rrëzuar me autokracitë e shteteve energjetike si Rusia.

Por ka pak shpresë që kjo të ndodhë, sepse lidhjet midis Uashingtonit dhe Pekinit mbeten shumë të prishura nga zhvillimet e fundit. Situata aktuale ka të ngjarë të vazhdojë me Pekinin që do të marrë goditje nga anash, ndërsa vendet e tjera përpiqen të shpëtojnë autonominë e Ukrainës.