Për ndotjen e ajrit flasin të gjithë, automjete elektrike rrallë kush përdor në RMV (Multimedia)

Përdorimi i automjeteve në Maqedoni është në rritje të vazhdueshme, në kurriz të rënies së interesit për udhëtim me transport publik në mjediset urbane, si dhe numrin e zvogëluar të udhëtarëve në trenat dhe autobusët ndërurban. Shkalla e motorizimit të popullatës në vitin 2019 ka arritur në 205,2 automjete udhëtimi për 1.000 banorë, megjithëse plotë një dekadë më herët mbi 80% të asaj që qytetarët e Maqedonisë e kanë blerë në treg janë automjete të përdorura që kanë kaluar kilometra marramendëse jashtë vendit, shkruan Meta.mk, transmeton Portalb.mk.

Si rezultat i motorizimit të përshpejtuar, konsumi i naftës në komunikacionin rrugor është rritur për më tepër se tre herë vetëm për një dekadë e gjysmë. Automjetet në Maqedoni në vitin 2005 kanë harxhuar 182.075 tonelata naftë, ndërsa në vitin 2019 për lëvizje të tyre kanë qenë të nevojshme 569.143 tonelata naftë. Ky harxhim impozant i naftës vjen në periudhë kur në vendet e zhvilluara përcaktohen ultimatume deri kur shitja e automjeteve të reja me derivate fosilike duhet të përfundojë, ndërsa në disa qytete tani më ka hyrë fuqi ndalesa për përdorim të automjeteve dizel.

Konsumi i dizelit

Qytetet e Maqedonisë kanë problem serioz me ndotjen e ajrit, për çka tani më ekzistojnë edhe hulumtime për pjesëmarrjen konkrete të transportit në krijimin e ajrit të papastër në Shkup. Në anën tjetër, shkalla e motorizimit të popullatës në vendet-anëtare të BE-së ka qenë mbi 500 automjete për 1.000 banorë në vitin 2018, që donë të thotë se numri i automjeteve për udhëtim në Maqedoni nga viti në vit do të vazhdojë të rritet edhe në të ardhmen. Mirëpo, çështja kyçe është nëse Maqedonia do të ngelet deponi për të hedhur automjete të përdorura edhe në vitet në vijim ose autoritetet shtetërore në bashkëpunim me komunat dhe qytetarët mund të punojnë në drejtim të rritjes së përqindjes së automjeteve në rrugë që nuk e ndotin ajrin?

Kushte të volitshme për automjetet elektrike nuk ka, çmimet për ato janë të “kripura”

“Meta.mk” i ka publikuar të dhënat e Drejtorisë doganore të RMV-së, për atë sa automjete elektrike e hibride janë importuar në vend deri tani. Deri në fund në vitin 2020, në Maqedoni deri tani janë importuar 3.345 automjete hibride dhe vetëm 134 automjete elektrike. Gjatë kësaj, pjesëmarrja e automjeteve të reja të importuara në vend nga viti 2017 deri në vitin 2020 është vetëm 0,1% e importit të përgjithshëm të mjeteve të importuara motorike për udhëtim. Në periudhën para vitit 2017, numri i automjeteve të importuara elektrike në vend është i barabartë me 0 sipas statistikës zyrtare doganore.

Ne gjithashtu inspektuam listat e çmimeve të tregtarëve të automjeteve, ku automjetet elektrike ose hibride mund të blihen në vend. Hasëm në një makinë modeste elektrike në një nga qendrat e shitjes, e cila ishte shitur me çmim prej rreth 15,000 euro, e cila është identike me vlerën e një SUV nga i njëjti prodhues me motor shumë më të fuqishëm, por edhe komoditet të udhëtarëve. Te një tregtar tjetër makinash, makina hibride plug-in nga i njëjti prodhues dhe model ishte të paktën 3,500 euro më e shtrenjtë se ajo e benzinës. Nuk arritëm të gjenim prodhuesin më të njohur në botë të makinave elektrike në Maqedoni, por në Kroaci, ku ai i shet modelet e tij, gjetëm automjete të tilla dhe automjeti më i lirë kushton 42.200 euro.

Për një vend ku Enti shtetëror i statistikave, në fund të vitit 2020, pagën mesatare e ka matur në rreth 450 euro ndërsa shkallën e varfërisë në 2019 e ka rrumbullakosur në 21.9 %, blerja e makinave elektrike me këtë çmim është fanta-shkencë për qytetarët. Sidoqoftë, përfitimet që i ofron qeveria për të stimuluar blerjen e këtyre automjeteve janë më shumë se modeste. Vetëm me Ligjin e ri për tatim të automjeteve motorike që hyri në fuqi më 1 Janar 2020, automjetet elektrike lirohen nga një tatim të veçantë të automjeteve motorike, ndërsa hibridet i nënshtrohen një lirimi prej 50 për qind të tatimit.

Çfarë stimujsh për automjetet elektrike duhet të mundësohen?

Organizata për Automjete Elektrike në Maqedoni “E-Mobiliteti” thotë se ata i kanë dorëzuar 23 propozime qeverisë së Maqedonisë për të marrë masa për të stimuluar përdorimin e makinave elektrike, por edhe të automjeteve të lehta, si dhe hekurudhave dhe transportit publik në vend. Midis tyre, ata propozojnë taksa për naftën dhe benzinën, por edhe subvencione të forta për blerjen e automjeteve të lehta, të cilat meqë ra fjala janë shumë më të lira, siç janë: skuterët elektrikë, skuterët, karrocat dhe biçikletat. Për automjetet elektrike, “E-mobiliteti” propozojnë uljen e detyrimeve për import, sistemin e zëvendësimit të automjeteve të vjetra për mjete të reja me stimuj, uljen e kostove të regjistrimit, taksa rrugore dhe vende të parkimit falas, por edhe subvencionimin e qytetarëve që do ta shndërrojnë automjetin e tyre nga ato me motor me djegie të brendshme në automjet me forcë lëvizëse elektrike.

E-mobiliteti porosisin që ata do t’i dërgojnë një letër Ministrisë së financave dhe ministrit Fatmir Besimi për të liruar plotësisht automjetet hibride nga lehtësimet e taksave dhe subvencionet e mundshme dhe t’i trajtojë ato vetëm si automjete të reja me standardin EURO 5 dhe më të lartë.

“Nëse automjeti trajtohet si elektrik, ndotja duhet të jetë minimale dhe ai kriter për të qenë një automjet” elektrik “dhe për t’u markuar si” elektrik “si maskë, ndërsa ndot shumë më tepër, duhet të ndahet në politikat shtetërore, thonë për “Meta.mk” nga “E-mobility”, duke theksuar se hulumtimi ka treguar se automjetet hibride “plug-in” ndotin më shumë sesa automjetet e zakonshme me motorë me djegie të brendshme.

Karrikues për veturat elektrike, RMV

Edhe docenti Stevan Qosevski nga Universiteti “Nënë Tereza” në Shkup, i cili ka doktoruar në vendimmarrje dhe krijim të politikave për futjen e automjeteve elektrike, thotë se rinovimi i flotës duhet të jetë politikë e përhershme e çdo vendi që kujdeset të ketë transport të qëndrueshëm në kuadër të zhvillimit të përgjithshëm të qëndrueshëm. Ai shton se vendi mbështetet në automjetet rrugore, kurse transporti si një qarkullim gjaku i aktiviteteve ekonomike, duhet të zhvillohet me ritme të përshpejtuara në periudhën e ardhshme.

“Emetimet e substancave të dëmshme dhe pengesave tjera për mjedisin njerëzit (si zhurma) nga automjetet konvencionale janë kërcënim serioz për shëndetin e njeriut dhe mjedisit jetësor. Përveç automjeteve të rënda, dizeli si karburant në Maqedoni konsumohet nga një përqindje serioze e automjeteve të udhëtarëve. Problemi i përbashkët i dy kategorive të automjeteve është se është një flotë automjetesh mesatare shumë e vjetër ku konsumi i karburantit dhe emetimet janë shumë më të larta se ai i automjeteve moderne me motorë me djegie të brendshme”, tha Stevan Qosevski.

Qosevski shton se duke pasur parasysh trafikun relativisht modest jashtë zonave urbane, krahasuar me vendet e zhvilluara ekonomikisht, Maqedonia, si një vend në zhvillim, duhet të presë rritje të këtij problemi në të ardhmen.

Kjo është arsyeja për të cilën ai propozon një sërë masash që duhen marrë. Nga njëra anë, përvojat nga vendet e tjera sugjerojnë mos stimulim të përdorimit të automjeteve më të vjetra dhe më pak ekologjike duke filluar aplikimin e taksave të larta, ndërsa nga ana tjetër, stimulim që qytetarët t’i marrin ato dhe t’i shkatërrojnë ato.

Stevan Qosevski vë në pah se Bashkimi Evropian në 5 vitet e fundit është marrë intensivisht me çështjen e prezantimit të automjeteve elektrike përmes Agjencisë evropiane të mjedisit jetësor, Parlamentit evropian, JRC – Qendra e përbashkët e kërkimit dhe institucioneve të tjera. Sipas një studimi të JRC, deri në vitin 2030, rreth 15% e makinave të udhëtarëve në rrugët e BE duhet të jenë elektrike.

“Bashkimi Evropian po i ashpërson ndjeshëm kushtet në të cilat aprovohen automjetet me motorë konvencionalë me djegie të brendshme, veçanërisht në lidhje me emetimet, si dhe kontrollet në funksionimin e tyre. “Kjo masë do të bëjë më tej presion mbi prodhuesit për të investuar në zhvillimin e automjeteve elektrike sa më shpejt të jetë e mundur”, shtoi ai.

Shkupi

Avantazhet dhe dobësitë e automjeteve elektrike

Përndryshe, automjetet elektrike kanë shumë përparësi dhe një dobësi të rëndësishme – koston e tyre të lartë. Përkundër kësaj, Qosevski thotë se automjetet elektrike kanë më pak zhurmë, më pak dridhje, ndërsa fuqia dhe e momentit që e prodhon elektromotori është shumë më i favorshëm se motori me djegie të brendshme, gjegjësisht zhvillon performancë më të mirë se automjetet klasike. Nga pikëpamja e udhëtarëve, motori elektrik zë shumë më pak hapësirë ​​në automjet, që do të thotë shumë më shumë hapësirë ​​për udhëtarët dhe ngarkesat.

Sidoqoftë, ekspertët paralajmërojnë se ka pikëpamje të diskutueshme mbi automjetet elektrike nga pikëpamja mjedisore.

“Automjeti elektrik duhet të shihet në tërë ciklin jetësor dhe ne kemi tre faza, faza e parë është prodhimi i pjesëve për automjete elektrike, faza e dytë gjatë ngasjes së automjetit elektrik dhe faza e tretë është kur automjeti nuk përdoret më tej, por është e nevojshme riciklimi i pjesëve dhe materialeve nga të cilat është bërë dhe këtu kemi parasysh për shembull bateritë. Energjia përdoret në të tre fazat, për prodhimin, vozitjen dhe riciklimin”, thonë nga E-Mobiliteti.

Kështu, ekziston një debat i madh brenda shteteve anëtare të BE-së për çështjen nëse elektrifikimi i flotës së automjeteve do të zvogëlojë ose rritë ndikimin negativ mbi mjedisin jetësor. Sa i përket ndotjes së ajrit, ajri në qytete sigurisht që do të jetë më i pastër, por jo edhe në ato vende ku energjia elektrike fitohet nga termocentralet. Më shumë automjete elektrike për vendet e tilla, siç është aktualisht rasti me Maqedoninë, do të thotë nevojë më e madhe për prodhim të energjisë elektrike nga qymyri. Prandaj, futja e automjeteve elektrike duhet të jetë në përputhje me Strategjinë për zbatim të skenarit të gjelbër për zhvillim të energjetikës dhe heqje graduale të prodhimit të energjisë elektrike në Maqedoni nga qymyri.

“Nëse energjia elektrike vjen nga lëndë djegëse fosile (termocentrale me qymyr, me mazut madje edhe me gaz), atëherë analiza tregon se automjetet elektrike nuk kanë përparësi ekologjike për sa i përket ndikimit të përgjithshëm në planet, por mund të ndihmojnë në shpërndarjen më të favorshme të emetimeve”, thotë Stevan Qosevski.

E-Mobiliteti parashikon që në periudhën pas vitit 2025, storja e plotë e automjeteve elektrike do të bëhet reale dhe këto automjete do të jenë në dispozicion për kushtet dhe standardin tonë. Stevan Qosevski shton se duhet të ndiqen planet dhe parashikimet e prodhuesve më të mëdhenj në botë në segmentin e klasave të automjeteve që prodhohen më së shumti.

“Kur prodhuesit e mëdhenj për këto klasa (më të lira) të automjeteve do të shpallin oferta të automjeteve elektrike dhe hibride, si një zëvendësim për ato klasike, atëherë mund të supozojmë se çmimet do të jenë përafërsisht të njëjta. Për momentin, njoftime të tilla masive nuk ka”, tha Qosevski.

Shkupi

Shembuj pozitivë nga vendet e zhvilluara

Ajo që vendet e zhvilluara aktualisht po e bëjnë në mënyrë aktive, është përcaktimi i afateve të rrepta me të cilat shitjet e automjeteve të karburanteve fosile duhet të hiqen plotësisht nga tregjet e tyre. Kryeministri britanik Boris Xhonson tashmë ka njoftuar se nga vitit 2030 do të hyjë në fuqi ndalimi i shitjes së automjeteve të reja që përdorin vetëm lëndë djegëse fosile. Bashkimi Evropian ka vendosur si qëllimin që deri në vitin 2030 numri i automjeteve elektrike të rritet në 30 milionë. Norvegjia ka një strategji për të çrrënjosur plotësisht shitjen e makinave me benzinë ​​dhe naftë në vend më së voni deri në vitin 2025.

Në Maqedoni, ekziston vetëm një paralajmërim nga Ministri i ekonomisë Kreshnik Bekteshi se këtë vit do të ndalohet importi i automjeteve të përdorura nën standardin e emetimit nën EURO 5. Ministria e Ekonomisë vetëm shkurtimisht e informon “Meta.mk” se në buxhetin e këtij viti nuk janë parashikuar fonde për subvencione për qytetarët për blerjen e veturave elektrike.

Në nivelin komunal, Bashkësia e njësive të vetëqeverisjes lokale (BNJVL) sqaron se sigurimi i subvencioneve për qytetarët nga komunat për blerje të automjeteve elektrike nuk konsiderohet si temë, por është e mundur të zbatohet në ato qytete që përballen me ndotje të ajrit. Edhe pse masat e tilla do të ishin raste të izoluara për shkak të fuqisë së dobët financiare të komunave, BNJVL për “Meta.mk” thekson se autoritetet komunale kanë mekanizma të tjerë që mund të aplikohen për t’i stimuluar ato, siç janë: tarifat, tatimet dhe të ngjashme.

Një shembull i tillë është mundësia e lëshimit të kartave për parkim falas për automjete elektrike dhe përfitime të ngjashme ose ndërtimi i karikatorëve për mbushje falas të automjeteve në komuna, për çka deri më tani ka punuar kryesisht “EVN Maqedoni”.

Automjetet zyrtare të jenë me motorë elektrike, po pse jo?

Për të dhënë shembull pozitiv për qytetarët, Presidenti i ri i SHBA Xho Bajden e miratoi vendimin për ndërrimin e pothuaj 650.000 automjeteve zyrtare me automjete elektrike. Ka shembuj të tillë pozitivë në vendet e tjera të zhvilluara, ndërsa në vendin tonë vetëm Qyteti i Shkupit bëri një hap përpara në 2019, kur bleu gjashtë makina hibride për nevojat e administratës. Kryetari Petre Shilegov atëherë premtoi se të gjitha automjetet për administratën e qytetit që do të blihen në të ardhmen do të jenë elektrike ose hibride.

Përveç autoriteteve të qytetit të Shkupit, institucionet në vendin tonë nuk kanë shfaqur interesim të japin shembull duke blerë automjete elektrike.

“Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut po e merr seriozisht këtë çështje. Blerja e mundshme për flotën e automjeteve të Qeverisë, tema do të aktualizohej pas përfundimit të krizës globale të shkaktuar nga Pandemia”, thonë për “Meta.mk” nga Ministria e Ekonomisë.

Bashkësia e njësive të vetëqeverisjes lokale (BNJVL) thotë për “Meta.mk” se si pikë diskutimi në agjendën e seancave të Këshillit drejtues të BNJVL-së nuk është diskutuar për zëvendësimin e automjeteve zyrtare komunale me automjete elektrike.

Megjithatë, të dhënat të cilat i publikoi “Meta.mk“, tregojnë se si institucionet shtetërore ashtu edhe autoritetet komunale vazhdojnë të blejnë automjete zyrtare gjatë periudhës së krizës, pa ndonjë kriter në nivelin kombëtar që flota e automjeteve të jetë elektrike ose hibride.

Nëse nuk fillohet me veprime nga diku përmes masave konkrete të autoriteteve kompetente, importi i automjeteve elektrike në vend do të mbetet i barabartë me një gabim statistikor, kurse fluksi i automjeteve të përdorura nga jashtë në rrugët tona do të vazhdojë të rritet me ritëm të qëndrueshëm edhe në të ardhmen.

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button