Kosovës dhe Maqedonisë dëshpërimisht i duhet një sinjal pozitiv nga BE-ja

Shqetësimi nuk është nëse BE-ja dështon në krijimin e vendeve fuksionale dhe të qëndrueshme, por nëse angazhimi i BE-së në rajon çon në humbjen e kredibilitetit të saj si aktor ndërkombëtar dhe dështimin e Politikës së Përbashkët të BE-së për Punët e Jashtme dhe Sigurisë.

“Kë të telefonoj kur dua të flas me Europën?” – Henry Kisinxher

Angazhimi i BE-së në Ballkanin Përendimor rrezikon të minoj kredibilitetin e saj si aktor ndërkombëtar dhe ngre pyetje për të ardhmen e Politikës së Përbashkët për Punët e Jashmte dhe Sigurisë, e cila është në zhvillim e sipër.

E mbështetur nga Shtetet e Bashkuara dhe shumica e vendeve të BE-së, Kosova deklaroi pavarsinë e saj bazuar në Planin e Ahtisarit me 17 shkurt 2008. BE-ja po paguan një çmim të lartë për paaftësinë e saj për t’u shprehur njëzëri lidhur me Kosovën, gjë që po minon edhe kredibilitetin e saj si aktor ndërkombëtar. Kjo qasje pritet të vazhdojë në të ardhmën pasi pesë shtete anëtare – Greqia, Qiproja, Spanja, Rrumania dhe Sllovakia – vazhdojnë të mos e njohin shtetin e Kosovës. Për rrjedhojë, politikanët e Kosovës vazhdimisht hedhin sytë nga SHBA-ja për mbështetje dhe udhëzime politike.

Nevoja për koherencë dhe vazhdimësi në politikën e jashtme të BE-së ishin dy shtysa të forta që çuan në nënshkrimin e Marrëveshjës së Lisbonës, e cila ndryshon Marrëveshjen e Mastrihtit (1993) dhe Marrëveshjen e Romës (1957), dhe formon bazat për kushtetuten e BE-së. Megjithatë, Marrëveshja në realitet bën ndryshime të vogla siç janë është zvogëlimi i zyrtarëve që flasin në emër të BE-së. Ky post mbulohet nga komisionerja e Lartë e cila merret me politikën e jashtme, por kur vjen puna për “vendime të mëdha” siç është Kosova, kjo kërkon unanimitet në Këshillin Europian. Parimi i unanimitetit ka çuar edhe në bllokimin e hapjes së negociatave për Maqedoninë. Sfida e vërtetë mbetët koordinimi mes shteteve anëtare, diçka që asnjë marrëveshje s’mund të zgjidhë.

Është me rëndësi të theksohet që BE-ja mbetet për rajonin partneri me i rëndësishëm tregtar dhe burimi me i madh i ndihmes financiare. Sinjali me i madh i përafrimit mes Ballkanit dhe BE-së ka qënë liberalizimi i vizave. Ofrimi i mundësisë për të udhëtuar pa viza për të gjitha vendet e rajonit përjashto Kosovën e cila është edhe vendi ku BE-ja gëzon mbështetjen më të fortë, nuk pasqyron një strategji premtuese, sidomos kur konsideron që antarësimi në BE është dekada larg dhe liberalizimi i vizave është nxitja e vetme për reforma të mëtejshme në Kosovë për momentin. Kosova ka përmbushur të gjitha detyrimet dhe pret me padurim liberalizimin e vizave me BE-në.

Niveli i rritjes ekonomike jo gjithmonë nënkupton përmirësim të punësimit apo standardeve të jetesës. Papunësia mbetet shumë e lartë nga e cila të rijntë ndikohën më së keqi. Kthesa autoritariane e gjërë, polarizimi i shoqërisë, kufizimi i mundësisë së udhëtimit pa viza për Kosovën dhe mungesa e përspektivës për antarsim kanë kontribuar negativisht në ambjentin e brishtë dhe dinamikave prapavajtëse në rajon. Sikursë edhe e pamë në rastin e Maqedonisë përpara dy vitesh, ruajtja e stabilitetit në kurriz të llogaridhënies dhe sundimit të ligjit është recete dështimi. Reformat që rrjedhin nga “Procesi i Berlinit” të cilat përqendrohen në bashkëpunimin rajonal dhe ndërlidhjes janë të pakuptimta pa ligjzbatim efikas.

Burim: unian.info

Në Samitin e Sofjes në maj 2018, Presidenti francez Emanuel Makron theksoj që nuk do të ketë zgjërim të mëtejshëm të BE-së pa reformimin e saj të brëndshëm. Në qasjen e një pozicioni të tillë ai mund të jetë nxitur nga shqetësimi për rritjen e populizmit dhe ekstremit të djathë në BE, ndërsa doli në kundërshtim të plotë me fjalimin e mbajtur para një viti në Sorbone ku shpalosi argumenta të forta kundër zbrapjses në sy të euroskepticizmit. Bllokimi i hapjes së negociatave me Maqedoninë vështirë se do të kontribuojë në zhvendosjen e votave nga forcat kundër BE-së. Përkundrazi, vendimi vëndos në vështirësi qeverine e re të Shkupit e cila ka vendosur të gjithë kredibilitetin e saj në përafrimin e vendit me NATO-n dhe BE-në. Për më tepër, një qëndrim i tillë nga Makron mund të ndihmojë forcat jo-liberale të rajonit të cilat gëzojnë mbështetjen e Rusisë.

Paqëndrueshmëria e cdo lloj në rajon nuk mund të përmbahet nga komuniteti ndërkombëtar. Gabimet e viteve 90-të nuk mund të përsëriten. Ballkani është ngulitur mes bërthamës së Europës dhe kaosit në Lindjen e Mesme. Rajoni po kalon kohë të vështira dhe kjo është arsyeja përse mundësitë për zhbërje të progresit janë të mëdha. Një investim relativisht i vogël i llojit “soft power” nga BE-ja në rajon do të nxirrte përfitime të mëdha. Në mungesë të saj, aktorë të tjerë si Rusia me gatishmëri të madhe do të mbushnin boshllekun. Grushti i dështuar i shtetit në Malin e Zi është një ndër lojërat politikë që Moska ka luajtur në rajon. Një tjetër është nxitja e retorikës përçarëse të Dodik dhe bllokimi i marrëveshjës së paqës së mbështetur nga SHBA-të, e cila i dha fund luftimeve në Bosnje. Ndryshe nga Boris Jeltsin në vitët 90-të, Vladimir Putin nuk beson se parimit të “sferave të ndikimit” i ka ikur koha. Moska është e gatshmë të bëjë çfarëdo është e nevojshme për të parandaluar zgjerimin e mëtejshëm Euro-Atlantik të rajonit.

Për rrjellojë, BE-ja rrezikon të humbasë instrumentat e saj të politikës së jashtme në rajon, veçanarisht tërheqjen normative të antarësimit. Shqetësimi nuk është nëse BE-ja dështon në krijimin e vendeve fuksionale dhe të qëndrueshme, por nëse angazhimi i BE-së në rajon çon në humbjen e kredibilitetit të saj si aktor ndërkombëtar dhe dështimin e Politikës së Përbashkët të BE-së për Punët e Jashtme dhe Sigurisë. Do të ishte një justifikim i pamjaftueshëm nëse angazhimi i BE-së në Ballkanin Përendimor vjen si rezultat i pavendosmërisë dhe jo nga një vendimi i gabuar.

Pas shtyrjes së liberalizimit me Kosovën, i cili ishte vendim jo-largpamës, dhe shtyrjes së datës për hapjen e negociatave me Maqedoninë, te dyja kanë dëshpërimisht nevojë për një sinjal pozitiv nga BE-ja. Është me rëndësi të theksohet se tani që Maqedonia zbatoi Marrëveshjen e Prespës në parlament, duhet të fillojnë reformat tjera të kërkuara nga BE-ja, siç janë reformat në drejtësi dhe administratë. Nëse Maqedonia arrin të përmbush detyrimet e saj por prapë BE-ja nuk mban premtimin e saj për të hapur negociatat për antarësim në qershor, kjo do të dëmtonte jashtëzakonisht shumë besueshmërinë e saj si një aktor ndërkombëtar.

Udhëheqësit e BE-së në Bruksel nuk duhet të harrojnë që Ballkani Përendimor është rajoni i vetëm ku BE-ja ka mundësinë të krijoj një realitet të ri duke krijuar kushtet për paqë të qëndrueshme. Për t’ia dale, nevojitet integrimi më i thellë i Politikë së Përbashkët të BE-së për Punët e Jashtme dhe Sigurisë. Nëse BE-ja dëshiron të bëhet një aktor ndërkombëtar i fuqishëm, përfshi edhe pikëpamjen e mbrojtjes, kjo duhet të fillojë në oborrin e saj.

Shkrimi është marrë nga Respublica.edu.mk.