Islami, Perëndimi, shqiptarët dhe ISIS-i…

Shekulli i njëzet, duke filluar nga dekadat e para, ka qenë arenë e konflikteve dhe mosmarrëveshjeve të ndryshme në mbarë botën. Tërë ky shekull ka qenë i ndjekur me kriza të ndryshme, si metafizike ashtu edhe shoqërore. Disa prej tyre, si Lufta e Parë Botërore, kriza ekonomike e viteve të ‘20-’30-të, Lufta e Dytë Botërore, bipolarizimi i botës, janë përjetuar edhe me katastrofa të njëpasnjëshme në arenën e jetës shoqërore në mbarë botën. Mirëpo, një krizë shumë e rëndësishme e këtij shekulli, që në të shumtën e rasteve është shtypur dhe nuk ka dalë në pah, madje disa herë edhe nëpërmjet të dhunës, është kriza e fesë dhe fetarisë. Mendësia e shekullit të njëzetë, si pasojë edhe e botëkuptimit protestant, fenë e ka ngushtuar në përmasën nomen-it, që do të thotë e ka pranuar si ekzistent vetëm përjetimin e çastit të fesë dhe është përpjekur që të gjitha reflektimet shoqërore të këtij nomen-i esencial të ndërtimit të gjenit njerëzor, t’i shtypë, t’i zëvendësojë, madje në raste të skajshme edhe t’i konsiderojë si inekzistente. Si pjesë e hapësirës së përgjithshme botërore, edhe shoqëritë myslimane janë përballur me një qasje të tillë ndaj fesë. Për fat të keq, problemi nuk është përjetuar vetëm në ata që kanë qenë kundërshtarë të fesë ose të reflektimit të saj në trajtë të fenomeneve në shoqëri, por edhe vetë ndërtuesit e idesë fetare – edhe ata fenë e kanë prezantuar dhe e kanë mbrojtur me mendësinë e krijuar në këtë periudhë.

Mendësia ateiste pozitiviste e këtij shekulli të gjitha sfidat në shoqëri është përpjekur t’i zgjidhë nëpërmjet filozofisë së incidentit. Me incident ka filluar Lufta e Parë Botërore, me incident është krijuar shteti i Izraelit, me incidente është zhvilluar politika e pas-Luftës së Dytë Botërore, si rasti i Kubës, Vietnamit, etj., me incidente është shembur blloku i Lindjes komuniste etj. Por, më e dhimbshme nga të gjitha këta, është ajo se edhe filozofia për ndërtimin e rendit të ri botëror është strukturuar në kuadër të incidentit. Lewis-i më parë dhe më pas Huntigton-i i kanë paraqitur teoritë e tyre për shoqërinë njerëzore në përgjithësi në kuadër të përplasjeve dhe konflikteve, ndërsa më pas politikat udhëheqëse botërore janë përpjekur që ta zbatojnë këtë mendësi edhe në rendin global të botës. Të karakterit të tillë janë ndërhyrjet në Irak në vitet 1990-të, lufta e Bosnjës, rrënimi i Murit të Berlinit, rrënimi i Urës së Mostarit, gjenocidet e ndryshme të përjetuara në “botën e tretë” etj. Profecia e një historiani si Bernard Lewis-i se “pas 30 viteve Europën nuk do të kemi mundësi ta njohim; Europa do të shndërrohet në “Eurobia”, krahas asaj që është nxitje e grupeve djathtiste raciste, e ka edhe funksionin e freskimit të “fantazive për Lindjen”. Në këtë shekull, kur Perëndimi ka epërsi absolute ekonomike dhe ushtarake, ai është futur në paranojën se “do të vijë shpata e Islamit, do ta therë qytetërimin perëndimor dhe do të soset njerëzimi”. Kjo është ajo që Aristoteli, i frymëzuar nga Platoni, i thotë “fantazmë”, ku përzihet realiteti dhe fantazia, e vërteta dhe hipotetika, logjika dhe frika dhe atë që, nga njëra anë, arsyeja e percepton në parim, por që konsiderohet si “rrëshqitje psikologjike” për shkak të mjegullisë së ndjenjave dhe dyshimeve.

Organizimet e reja militante

Si çdo fe, ashtu edhe Islami, e konsideron të huaj incidentin dhe qasjet incidentale ndaj nomen-it dhe fenomenit fetar. Shekulli i Lumtur, që nga aspekti i të gjitha qasjeve ndaj Islamit, konsiderohet si mostër e veprimtarisë shoqërore të myslimanëve, është qelizë e rregullit dhe harmonisë shoqërore të të gjithëve, pa marrë parasysh ata besojnë si myslimanët apo jo, a mendojnë si myslimanët apo jo, me përjashtim të atyre që me veprimtarinë e tyre krijojnë incidente dhe u pengojnë të tjerëve. Ky rregull është ndjekur rreptë nga të gjitha udhëheqësitë e shteteve myslimane deri në fillim të shekullit të njëzetë, kur edhe ka rënë nga pushteti kalifi i fundit osman. Provë më e hapur për këtë është mosekzistimi i asnjë nisme, dokumenti a mendësie për shfarosje, gjenocid, etnocid, kulturocid në mjediset myslimane. Kjo nuk do të thotë se nuk ka pasur raste të izoluara individuale të sjelljeve jokorrekte ndaj të tjerëve, por asnjëherë e çnjerëzishmeja dhe incidenti nuk kanë qenë filozofi thelbësore e praktikumit fetar dhe shoqëror të myslimanëve.

Ndërkaq në periudhën e kohës së re dhe të bashkëkohësisë, duke marrë për ilustrim kolonizimet imperialiste dhe ekspansioniste që nga shekulli i tetëmbëdhjetë, të gjitha pa përjashtim kanë synuar krijimin e një identiteti mbështetës, në këtë rast me epiqendër uesterne, te të gjithë popujt e kolonizuar. Mospranimi i një mbështetjeje të tillë nga popullsitë vendase, që është normale, ka rezultuar me gjenocide, etnocide, etj. Trajtat më të përgjakshme dhe më makabre të kësaj mendësie i kemi përjetuar edhe ne shqiptarët, duke filluar nga gjysma e pare e shekullit të nëntëmbëdhjetë. Qytete të tëra të banuara me popullate myslimane shqiptare në Serbi janë zhdukur, janë dëbuar njerëzit dhe janë çrrënjosur të gjitha monumentet kulturore të tyre. Beogradi, Uzhica, Çaçaku, Nishi, Vranja, për vetëm disa vite janë pastruar nga identiteti i tyre i ndërtuar në katër shekujt e fundit.

Mënyra e veprimit të tillë, për fat të keq, është shndërruar në mendësi globale, jo vetëm te kundërshtarët e myslimanëve, por edhe te një pjesë e myslimanëve. Edhe myslimanët, pa marrë parasysh sa burimet fetare të tyre janë kundër një botëkuptimi dhe veprimtarie të tillë, janë ndikuar nga kjo mendësi dhe nga fillimi i shekullit të njëzetë, me platformë intelektuale dhe shoqërore janë përpjekur t’i mbështetin në shoqëritë e tyre idetë në lidhje me Islamin dhe shoqërinë myslimane të bazuara në filozofinë e incidentit. Në fillim këto incidente janë bërë me pretekstin e modernizimit të shoqërisë dhe zhdukjen e traditës dhe, si pasojë, nuk janë konsideruar aspak të rrezikshme për Perëndimin. Të tilla kanë qenë sistemet diktatoriale të themeluara në mbetjet e Perandorisë Osmane, duke filluar nga Turqia në fillim dhe, më vonë, sistemet totalitare të Asadit, Saddamit. Gadafit, po pse jo edhe Enver Hoxhës në Shqipëri!? Mirëpo, kjo çështje nuk është globalizuar dhe nuk ka pasur jehonë të madhe në marketingun politik botëror, kjo për shkak se kryerës kanë qenë myslimanët mbështetës të filozofisë incidentale shekullariste, kurse pësues, popullata e zakonshme myslimane. Por, askush nuk mund ta mohojë se mënyra e udhëheqjes së këtyre shteteve ka qenë incidentale. Rastet e vrasjeve, dëbimeve, arrogancave çnjerëzore, që sot i bën ISIS-i, i kanë bërë edhe Asadi, Gadafi, Saddami etj.

Islami nuk ka asgjë të përbashkët me këtë filozofi të incidentit dhe krijimit të frikës, nuk ka pasur asnjëherë dhe nuk do të ketë. Por, paraqitjet e tilla në të kaluarën e afërt dhe sot, përmes një botëkuptimi të ri, të mjegullt, të dalë nga shpella, që përfaqësohet në imazhin e ISIS-it, janë të huaja dhe burimin e tyre nuk e kanë në mendësinë e shëndoshë islame dhe traditën e veprimit shoqëror të myslimanëve. Ato, përkundrazi, janë të ndikuara nga platforma filozofike incidentale, që u krijua në shekullin e njëzetë dhe u avancua me teoritë radikale shthurëse dhe totalitare të Lewis-it, Huntigton-it si edhe të Fukuyama-s.

Kjo i përngjan ndikimit të teknikës së “fantazmagorisë” në shekullin XVIII dhe XIX në teatrot evropiane. Përmes projektorit të dritës në muret e teatrit janë reflektuar skelete, kafka dhe fantazma në trajtë të shfaqjeve të trishtueshme dhe, si pasojë, përmes tyre kanë dëshiruar që fantazia të shndërrohet në frikë, ndërsa frika ta zë vendin e realitetit. Marksi, këtë ndikim të mbështetur në iluzion optik, e sheh si simbol të kulturës së konsumit dhe revolucioneve false të kapitalizmit modern. Fantazmagoria është një fantazi, që mbështetet në iluzione optike dhe në teknika psikologjike, por kjo nuk do të thotë se nuk ka ndonjë ndikim të caktuar. Ngjashëm si më lart, edhe frika, dyshimi, paranoja, hidhërimi dhe urrejtja ndaj Islamit është një paranojë që nuk ka realitet lëndor, por që ka ndikim në botën shpirtërore të njeriut.

Mendësia e ISIS-it dhe e mbështetësve të tij, pa marrë parasysh në çfarë mënyre – a e bëjnë këtë për shkaqe ideologjike, për interesa politike apo për t’i shërbyer incidentit në avllinë e huaj me supozim se do të jem i qetë unë në avllinë time, e kanë burimin e njëjtë si edhe e mësipërmja. Ata, plotninë, kulmin, kurorën e idesë imanente të njerëzimit, fenomenin fetar dhe zgjatjet gjeografike të saj, përpiqen t’i paraqesin si skelete, koka të prera, fytyra të maskuara, frikë, arrogancë, errësirë. As edhe një tekst fetar, një praktikë e Pejgamberit, nuk mund të gjendet, në të cilën do të mund të shiheshin fotografi të tilla për veprimtari shoqërore.

Si rrjedhojë, njeriu në përgjithësi, ndërsa myslimani në veçanti, pasi që është i përballur me një sfidë dhe sprovë shumë të vështirë dhe të thellë identitare, është i domosdoshëm ta ndryshojë paradigmën e tij në lidhje me vendzënien reale të tij në botë. Pra, bota dhe trashëgimia botërore, në përgjithësi, duhet të përjetohen si të përbashkëta dhe në asnjë mënyrë nuk duhet të lejojmë që, si gjini njerëzore, interesat dhe profitet e çastit ta futin në hipotekë ekzistencën e botës dhe prishjen e imazhit të një fenomeni pa të cilin shoqëria dhe bota do të ishin të vdekura, pra fenomenin e fesë.

Mendësia incidentale myslimane, e përfaqësuar kohëve të fundit në fotografinë me maskë ISIS, nuk e heq kokën vetëm të një njeriu, por ia heq kokën tërë njerëzimit, për shkak se ia ndërpret lidhjen me fenë, me burimin e vetëm të gjallërisë në këtë botë. Nuk ka dyshim që bota myslimane është e domosdoshme t’i konsolidojë radhët dhe të përpiqet që, nëpërmjet institucioneve shoqërore legale, assesi ilegale, në hije dhe me maska, ta prezantojë fenë, kulturën, dijen dhe, rrjedhimisht, ujin e gjallërisë së vërtetë, që sipas nesh e ka vetëm zbulesa e fundit hyjnore dhe pikërisht për këtë shkak edhe sulmohet nga të prishurit prej mesit tone dhe jashtë nesh. Mbijetesa e myslimanëve, kjo është me rëndësi të veçantë për ne myslimanët, në periudhën postmoderne është në guximin e të mirëve dhe prezantimin e platformave ontologjike, epistemologjike, etike dhe aksiologjike, që do ta shuajnë etjen e njeriut të sotshëm. Vetëm në këtë mënyrë do të arrihet që feja të hyjë nëpër dyer, siç thotë Andre Gide, dhe zjarrmia e përjetuar nga mospasja e saj mos t’i pëlcasë dritaret.

Rreziku i islamofobisë…

Islamofobia, e organizuar dhe mbështetur si fushëbetejë e re e përplasjes së qytetërimeve, nuk mund të analizohet e ndarë nga ideja për “epërsi ontologjike” e qarqeve të krishtera shekullare të qytetërimit perëndimor. Për pasojë, në bazë të këtij vizioni krishterimi është më me vlerë se Islami, si dhe kultura dhe qytetërimi perëndimor në kuptim shekullar materialist është më me vlerë se bota islame. Kjo “epërsi”, që është kushti themelor i eurocentrizmit, nuk është e bazuar në pabarazinë teknologjike, por në dallimin ontologjik. Pikërisht për këtë dallimi është shumë i thellë dhe nuk ka mundësi të tejkalohet vetëm me zgjedhje politike. Sa të dojë le të perëndimizohet, le të shekullarizohet dhe le të industrializohet bota myslimane, ajo assesi nuk do të ketë mundësi ta mbyllë distancën ontologjike që është në mes!

Si rrjedhojë, kjo mendësi islamofobike zbatohet kundër të gjithë myslimanëve që e duan fenë e tyre, por që kanë dëshirë kënaqësinë fetare ta ndiejnë në bashkësi me të gjithë të tjerët që nuk mendojnë si ata. Ajo ua vë maskat të gjithëve, zbaton standarde të dyfishta ndaj të gjithëve që e kanë emrin mysliman, që nuk duken si ata, që nuk pinë alkool, që nuk janë të shthurur etj. Incidentet, si këto të ISIS-it, kanë ndodhur shumë në të gjitha hapësirat e botës, kanë ndodhur në Europë në veprimtarinë politike raciste të Hitlerit, të Stalinit, kanë ndodhur dhe janë duke ndodhur edhe sot e kësaj dite në Kinë, Mjanmar, në vise të ndryshme të Indisë, Afrikës etj., por asnjëherë te ne nuk kanë ndikuar dhe as që do të ndikojnë që ne të sillemi me krishterofobi, gjermanofobi, kinezofobi, budizmofobi etj., por i kemi trajtuar vetëm si incidente që nuk i dëshirojmë, që duhet t’i luftojmë pa marrë parasysh nga vijnë ato dhe si pasqyra të errëta të historisë njerëzore, ndërsa ato mund të evitohen vetëm nëpërmjet konsideratës me seriozitet të fenomenit të fesë, të ndërtimit të institucioneve të shëndosha fetare kulturore, shmangies nga standardet e dyfishta, qyqarisë, gënjeshtrës (lexo. diplomacisë false)… Në të kundërtën do të ballafaqohemi me një mjedis shoqëror infantil të karakterit ku do të bëhet normale që politikanët, prijësit fetarë, liderët shpirtërorë e analistët televizivë t’i përdorin konstatimet si më poshtë: “Islami është një virus… Islami është fe e sherrit… Duhet ta shpëtojmë qytetërimin europian nga kanceri i Islamit… Në Europën bashkëkohore nuk dëshirojmë shoqëri myslimane të prapambetura… Dëshiroj të ndalohet Kur’ani fashist… T’i okupojmë vendet e myslimanëve, t’i vrasim liderët e tyre, t’i kthejmë të gjithë në të krishterë…” Shprehjet e mësipërme nuk prezantohen në mediume sociale të pakontrolluara dhe pa identitet, por nga të ashtuquajtur intelektualë, autorë dhe shkencëtarë, si Ann Coulter, Geert Wilders, Michael Savage, Daniel Pipes, Franklin Graham, Sam Harris, Richard Dawkins, Christopher Hitchens. Si pasojë, ky është tregues i situatës së mjerë dhe anormale në aspekt të të drejtave, ligjit, rendit shoqëror, arsyes, drejtësisë dhe pluralizmit.

Incidenti, islamofobia dhe shqiptarët…

Shqiptarët në përqindje të madhe janë myslimanë. Ky është një realitet (edhe pse disa nuk kanë dëshirë ta pranojnë), të cilit nuk mund t’i iket. Çdo trajtë e dhunshme e largimit prej këtij realiteti do të na ballafaqojë me trajta të veprimtarisë joreale shoqërore në të gjitha aspektet. Por, nga ana tjetër, shqiptarët janë edhe një popull autokton i Europës dhe, si pasojë, janë duke i përjetuar të “dyja anët e lumit”. Jacques Derrida, duke e diskutuar çështjen e Islamit dhe të Perëndimit, thoshte: “Erdha në këtë botë si djalë i një familjeje hebraike në Algjerinë e okupuar nga Franca dhe i pash të dyja anët e lumit”. Derrida me “të dyja anët e lumit” kishte për qëllim ta shënjojë kulturën arabo-islame, ku ishte lindur, dhe Perëndimin, të cilit i takonte si mendimtar. Përjetimi i të dyja anëve të lumit është epërsi dhe gjithsesi se duhet të vlerësohet në kuadër të së mirës, të bukurës dhe të drejtës shoqërore. Historia jonë e afërt, si me intervenim kirurgjik, është përpjekur të na pastrojë nga të gjitha elementet e identitetit tonë, që kanë të bëjnë me Islamin. Për fat të keq, një mendësi e tillë, në masë të madhe, është duke vazhduar edhe më tej dhe, për shkak të këtij bllokimi, shumë të pakta janë hulumtimet në lidhje me fenë dhe fenomenin fetar, që nuk janë të udhëhequra nga mendësia islamofobike dhe eurocentriste. Fenomeni i Islamit në masë të madhe ka ngelur në margjinat e diskutimeve dhe, si pasojë, ky realitet është një ndër hendikepet më të mëdha të shoqërisë shqiptare. Si pasojë e kësaj, edhe shteti dhe partitë politike asnjëherë nuk kanë menduar seriozisht për çështjen e fesë, për ndërtimin e institucioneve të shëndosha fetare, madje edhe nuk kanë ndikuar as në ndërtimin e një ekuilibri pozitiv për prezantimin e fesë me kualitetet e saj të vërteta. Në këtë mënyrë feja është diskutuar nëpërmjet incidenteve që kanë ndodhur në institucionet fetare, xhamitë etj., ndërsa udhëheqësia shtetërore ato i ka ndjekur me buzë në gaz në shenjë përbuzjeje.

Relacionet midis shoqërisë dhe fesë, vetëm nga aspekti i sigurisë, kanë ndikuar në krijimin e koncepteve të “un”-it dhe “tjetri”-t të mbrapshta dhe me të meta. Njerëzit, që deri dje janë konsideruar patriotë, janë shndërruar në tradhtarë dhe kundërshtarë!!! I përdora këta dy terme vetëm për ta shprehur një realitet, edhe pse etiketat megalomane të patriotit dhe kundërshtarit në shoqëritë shqiptare janë shndërruar në mekanizma mbrojtëse të njerëzve më të ligë dhe më të pashpirtë.

Për më tepër kjo situatë na ballafaqon me një tablo e cila kundërshtohet edhe me botën islame edhe me Perëndimin. Si pasojë, koncepti i “Islamit” në arsyen e europianëve nuk pajtohet aspak me realitetet e botës myslimane, por as koncepti dominues për Perëndimin, Amerikën dhe Europën në botën islame nuk është i mbështetur në të dhëna reale dhe lëndore. Ky perceptim i gabuar ka ndikuar në përjetimin e pasojave serioze në ecurinë e ndikueshmërisë kulturore, pluralizmit dhe kulturës së bashkëjetesës edhe te ne shqiptarët.

Dobësia e avancuar e politikanëve dhe hiperdashuria në fjalë ndaj Perëndimit i ka marrë në rrethim format e perceptimit real të shumë çështjeve, por edhe të fesë, në mjedisin tonë dhe, si pasojë, problemin e ka shndërruar në sferë të përplasjeve dhe incidentit. Vizioni i arsyes dhe të vërtetës (lexo: fesë) u shndërrua në projekt politik dhe e mundësoi inkuadrimin e paradigmës eurocentriste incidentale në qasjen ndaj fesë. Pa dalë jashtë kësaj paradigme konceptet e fesë, pluralizmit dhe multikulturalizmit nuk kanë mundësi të përfitojnë përmbajtje të re dhe reale.

Burimi: Gazeta Shenja