Maqedonia e Veriut është mesatarisht e përgatitur në fushën e prokurimit publik, vlerësohet në raportin e Komisionit Evropian për vitin 2022. Progres i kufizuar është arritur me miratimin e Strategjisë së re të Prokurimit Publik 2022-2025 dhe lançimin e sistemit të ri të e-tregut për prokurimet me vlerë të ulët. Kapacitetet e institucioneve kryesore, autoriteteve kontraktore dhe operatorëve ekonomikë duhet të rriten më tej përmes trajnimeve të vazhdueshme. Autoritetet kombëtare duhet të zbatojnë masa më efektive kundër korrupsionit në ciklin e prokurimit. Ligji për partneritet strategjik për ndërtimin e Korridorit VIII dhe një pjesë të Korridorit X i miratuar vitin e kaluar ngre shqetësime pasi e përjashton projektin nga zbatimi i ligjit për prokurimin publik, thuhet më tej në raport, transmeton Portalb.mk.
Pasi që rekomandimet nga raporti i vitit të kaluar nuk u zbatuan plotësisht, në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti të:
- miratojë Ligjin për partneritet publiko-privat (PPP) dhe Ligjin për koncesionet, për të harmonizuar më tej kuadrin ligjor në këto fusha me acquisin e BE-së;
- përmirësojë bashkërendimin ndërmjet aktorëve kryesorë dhe forcimin e kapaciteteve të tyre për të zbatuar parimet e transparencës, konkurrencës së lirë, trajtimit të barabartë dhe mos-diskriminimit;
- përmirësojë kontrollin e procedurave të prokurimit publik nëpërmjet ndjekjes dhe raportimit efikas të parregullsive, rasteve të konfliktit të interesit dhe praktikave mashtruese.
Organizimi institucional dhe harmonizimi ligjor
Kuadri ligjor për prokurimin publik është kryesisht i harmonizuar me acquisin e BE-së. Praktika e “listës së zezë” të kompanive për shkak të sjelljeve të pahijshme profesionale gjatë fazës së prokurimit vazhdoi, gjë që nuk është në përputhje me rregullat e BE-së.
“Në vitin 2021 janë lëshuar 33 referenca negative nga autoritetet kontraktore, gjashtë referenca negative janë fshirë nga Byroja e Prokurimit Publik (BPP). Është vonuar finalizimi dhe miratimi i Ligjit për Partneritetin Publiko-Privat (PPP) dhe Ligjit për Koncesionet”, thuhet në raport.
Në korrik 2021, ligji për emërimin e një partneri strategjik për ndërtimin e Korridorit 8 dhe një pjesë të Korridorit 10 u miratua nga Kuvendi. Ligji e përjashton projektin nga zbatimi i ligjit për prokurimin publik dhe e jep drejtpërdrejt kontratën pa procedurë konkurruese. Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit ka nisur procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së këtij ligji. Në dhjetor 2021, Gjykata Kushtetuese nuk e pranoi nismën.
“Strategjia e Prokurimit Publik 2022-2026 e shoqëruar me një plan aksional për vitin 2022 u miratua në mars 2022. BPP-ja vazhdoi të modernizojë dhe përmirësojë sistemin e prokurimit publik në vend me qëllim rritjen e performancës dhe funksionaliteteve të tij. Megjithatë, kompetencat e monitorimit dhe kontrollit të BPP-së duhet të forcohen”, vlerëson raporti.
Bashkëpunimi ndërmjet BPP-së, Ministrisë së Ekonomisë dhe Komisionit Shtetëror të Ankesave (KShA) mbetet i pamjaftueshëm. Duhet të sigurohet shkëmbim më efektiv i të dhënave dhe informacionit duke përfshirë Komisionin Shtetëror për Mbrojtjen e Konkurrencës, Enti shtetëror për auditim (EShA) dhe Komisionin Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit.
Kapaciteti i Ministrisë së Ekonomisë, në lidhje me koncesionet dhe PPP-të, mbetet i kufizuar. Gjatë vitit 2021 janë lidhur pesë marrëveshje të reja për krijimin e një PPP. Duhet të krijohet regjistri i PPP-ve dhe regjistri i koncesioneve. Në mars 2021 janë mbajtur katër trajnime për partneritet publiko-privat, një për media dhe organizata joqeveritare dhe tre trajnime të përgjithshme të vazhdueshme për punonjësit e institucioneve qendrore shtetërore dhe lokale.
Sistemi elektronik i prokurimit publik funksionon në mënyrë efikase. Zhvillimi i një platforme për e-tregun, e-katalogët dhe përmirësimi i mëtejshëm i sistemit të përpunimit të KShA-së është në vazhdim. Planet vjetore të nevojave të prokurimit të autoriteteve kontraktore publikohen rregullisht në sistemin elektronik të prokurimit publik. Moduli i arkivit elektronik siguron integritetin e procedurave elektronike duke mbajtur dokumentacionin në formën origjinale elektronike, ndërsa moduli i e-ankesave siguron shkëmbim elektronik të të dhënave me procedurat e ankimimit.
Implementimi dhe kapaciteti zbatues
Në vitin 2021, tregu i prokurimeve publike arriti në 11% të PBB-së së vendit krahasuar me 8.5% në 2020. Ai përfaqësonte 32% të buxhetit të shtetit. Kapacitetet e autoriteteve kontraktore në nivel qendror dhe lokal duhet të forcohen.
Për sa i përket kritereve të fitimit të përdorura në procedurat e prokurimit publik, përdorimi i kriterit të tenderit ekonomikisht më të favorshëm (MEAT) është ende i kufizuar. Duhet të organizohet trajnimi i vazhdueshëm i autoriteteve kontraktore për zbatimin e këtij kriteri.
Në monitorimin e dhënies dhe zbatimit të kontratës, përdorimi i procedurave të prokurimit me negocim është rritur në 8% në vitin 2021, krahasuar me 5.4% në vitin 2020. Një vlerësim i përdorimit të prokurimit të centralizuar dhe marrëveshjeve kornizë nga EShA është në vazhdim. Përqindja e vlerës së përgjithshme të prokurimit publik të dhënë për NVM-të u ul në 53% në 2021 krahasuar me 63% në 2020. Anulimi i tenderit u ul në 28.8% krahasuar me 30.8% në vitin 2020.
Kapaciteti për të menaxhuar proceset e prokurimit publik duhet të rritet më tej, veçanërisht në nivel lokal, në mënyrë që të sigurohet qasje më koherente në menaxhimin e ciklit të prokurimit. Cilësia e dokumentacionit të tenderit mbetet sfidë për autoritetet më të vogla kontraktuese.
Mekanizmat rregullator dhe institucional në lidhje me integritetin dhe konfliktin e interesit janë ende të pamjaftueshëm. Nuk ka asnjë sistem vlerësimi të rrezikut të inkorporuar në ciklin e prokurimit për të siguruar informacion në kohë mbi praktikat e mundshme korruptive ose parregullsitë.
Sistemi efikas i ilaçeve
Legjislacioni për të drejtën e mjetit juridik është i harmonizuar gjerësisht me acquisin e BE-së. Kapaciteti zbatues i KShA-së mbetet i pamjaftueshëm. Për shkak të rritjes së ndjeshme të numrit të ankesave në krahasim me vitet e kaluara (1.109 në 2021, 1.076 në 2020 dhe 902 në 2019), ka nevojë për staf shtesë të kualifikuar për të siguruar procedimin në kohë të ankesave. Shkalla e zgjidhjes në vitin 2021 ishte 97,9 %.
Ndryshe, rregullat e BE-së sigurojnë që prokurimi publik i mallrave, shërbimeve dhe punëve në çdo Shtet anëtar është transparent dhe i hapur për të gjitha kompanitë e BE-së mbi bazën e mosdiskriminimit dhe trajtimit të barabartë.
Kujtojmë se pjesë e gjetjeve të arritura nga Qendra për Komunikim Civil, e cila në shtator publikoi Raportin e monitorimit të rregullt të prokurimeve publike të kryera në periudhën korrik-dhjetor 2021, ishin rritja e vlerës së kontratave të lidhura me procedurë jotransparente, mosrespektim të ligjeve nga institucionet dhe gjysma e kompanive që konsiderojnë se ka korrupsion në tenderë.
Raporti i Komisionit Evropian mbi progresin e Maqedonisë së Veriut në rrugën e saj të integrimit evropian u publikua me 12 tetor përpara Komitetit për Çështje të Jashtme të Parlamentit Evropian. Raportin e plotë mund ta lexoni: KËTU.
- LEXO: Çfarë është Frontex-i dhe cilat janë përfitimet e RMV-së nga kjo marrëveshje?
- LEXO: Kapitulli 24 i Raportit të BE-së: Të përmirësohet hetimi, ndjekja penale dhe dënimi i rasteve të krimit
- LEXO: RMV, boshllëqe në procedurat e azilit, personat në lëvizje të rrezikuar nga grupet kriminele, kritika nga BE
- LEXO: KE: Gjyqësori në RMV ka treguar përmirësim, situata në burgje dramatike
- LEXO: RMV, progres i kufizuar në lirinë e shprehjes – gazetarët në kushte të vështira socio-ekonomike, sulmet fizike ndaj tyre të pazgjidhura
- LEXO: RMV-ja me probleme kronike, raporti i KE-së vërejtje të njëjta edhe këtë vit si vitin e kaluar
- LEXO: RMV-ja duhet t’i intensifikojë aktivitetet në drejtim të digjitalizimit, vlerësoi Komisioni Evropian
- LEXO: BE-ja me kritika të njëjta si vjet: Të përshpejtohet ndërtimi i korridoreve 8 dhe 10D dhe reformat në hekurudha
- LEXO: Komisioni Evropian konstatoi “kërcënimet në rritje nga dezinformatat” në Maqedoninë e Veriut
- LEXO: Komisioni Evropian me një sërë kritikash për Maqedoninë e Veriut në fushën e barazisë gjinore
- LEXO: Raporti i KE-së për RMV-në: Lëvdata për sanksionet ndaj Rusisë, por duhet vazhduar lufta kundër korrupsionit