Pranverë e nxehtë politike në Bullgari, çfarë mund të presim në relacionin Shkup-Sofje?

Hendeku dhe ndarja në shoqërinë bullgare është aq e madhe, sa ka shumë gjasa që edhe pas këtyre zgjedhjeve, harta politike të jetë aq e fragmentuar dhe heterogjene, saqë praktikisht do të jetë e pamundur të formohet një qeveri e qëndrueshme, siç ishte situata deri më tani.

Zgjedhjet e parakohshme parlamentare që do të mbahen në Republikën e Bullgarisë më 2 prill 2023 janë zgjedhjet e pesta radhazi në dy vitet e fundit dhe janë treguesi më i madh se fqinji ynë lindor është sigurisht në një nga krizat më të thella politike në dy-tre dekadat e fundit.

Hendeku dhe ndarja në shoqërinë bullgare është aq e madhe, sa ka shumë gjasa që edhe pas këtyre zgjedhjeve, harta politike të jetë aq e fragmentuar dhe heterogjene, saqë praktikisht do të jetë e pamundur të formohet një qeveri e qëndrueshme, siç ishte situata deri më tani.

Kush janë subjektet kryesore politike dhe sa peshë kanë ato në tregun politik?

Ajo që mund të ketë shënuar deri më tani periudhën para zgjedhjeve është formimi i koalicionit parazgjedhor ndërmjet partive “Vazhdojmë me ndryshimin” e udhëhequr nga dyshja Kiril Petkov dhe Asen Vasilev dhe “Bullgaria Demokratike” e udhëhequr nga Hristo Ivanov. Qëllimi i këtij koalicioni parazgjedhor, siç thonë ata, është që të gjitha votat e moderuara dhe progresive të përqendrohen në një vend, me qëllim që të arrihet një rezultat dhe fitore më e favorshme ndaj partisë GERB të Bojko Borisovit.

Nëse shikojmë sondazhet e fundit të „Alpha Research“, „Gallup“ dhe „Trend“, do të shohim se këto dy koalicione kundërshtare, relativisht e thënë, qendra e majtë (PP+DB) kundrejt qendrës së djathtë (GERB), peshojnë pothuajse në mënyrë identike dhe diferenca e tyre varion nën 1%, që do të thotë se zgjedhjet në Bullgari do të sjellin pasiguri të re në skenën politike atje.

Në pozitën e tretë sipas të anketuarve është Lëvizja për të Drejta dhe Liri (DPS) ose më mirë e njohur si partia e turqve etnikë, e udhëhequr nga Mustafa Karadaj, dhe menjëherë pas saj është partia e djathtë ekstreme e Kostadin Kostadinov “Vozrazhdane” e cila ka pikëpamje tejet të vrazhda dhe poshtëruese ndaj Maqedonisë. Në vendin e pestë, me rreth 8%, është Partia Socialiste e Kornelia Ninova (BSP).

Këto pesë formacione politike janë të vetmet që peshojnë më shumë se 4% sipas modelit zgjedhor bullgar, si parakusht për hyrjen në parlament. Kështu, ata janë aktualisht të vetmet që do të fitonin deputetë në Asamblenë Kombëtare Bullgare, megjithëse disa parti të tjera politike janë pak më poshtë se 4% dhe po bëjnë përpjekje për të arritur atë prag, si partia ITN e Slavi Trifonov, BV e ish-kryeministrit teknik Stefan Janev dhe koalicioni i quajtur “E majta” që është një kombinim i disa partive më të vogla politike.

Nëse do të bënim një përmbledhje, duke marrë parasysh polarizimin midis koalicionit PP-DB dhe GERB, mungesën e potencialit për koalicion të DPS-së, rënien e vlerësimit të BSP-së dhe pikëpamjet ekstremiste të Vozrazhdane, shanset për të formuar ndonjë qeveri, e lëre më të qëndrueshme dhe afatgjatë, janë shumë të vogla, prandaj në bazë të kësaj mund të nxirret përfundimi se ndoshta do të ketë vetëm një fitues dhe ai do të jetë presidenti bullgar Rumen Radev.

Përkatësisht, në një situatë kur parlamenti bullgar nuk është në gjendje të formojë shumicën, për të votuar për një qeveri, i gjithë pushteti bie në duart e Rumen Radevit, i cili, duke emëruar një qeveri zyrtare siç e parashikon Kushtetuta dhe e udhëhequr nga njerëz të afërt pranë tij, de facto dhe de jure sundon plotësisht Bullgarinë.

Prandaj, në dy vitet e fundit, Bullgaria ngjan më shumë si një Republikë Presidenciale sesa një Parlamentare. Një pjesë e ekspertëve bullgarë të orientuar pro-evropiane shprehin shqetësim të madh për këto situata, duke pasur parasysh faktin se Radev shpesh herë di të ketë qëndrime të ngjashme me ato të Moskës, dhe kundërshton BE-në dhe NATO-n.

Marrëdhëniet Maqedoni-Bullgari

Pas miratimit të deklaratës në parlamentin bullgar për sfidimin e identitetit maqedonas dhe vetos së parë bullgare që ndodhi tre vjet më parë, marrëdhëniet mes Maqedonisë dhe Bullgarisë, siç pritej, arritën një nivel të ulët historik të besimit.

Ishte një proces i dhimbshëm ku vetoja u shtri përmes disa presidencave evropiane, për të arritur përfundimisht një “marrëveshje përfundimtare” (sipas fjalëve të qeverisë maqedonase), gjatë presidencës franceze, me të ashtuquajturin propozim francez, ku krahas obligimeve të tjera, qeveria maqedonase pranoi edhe ndryshimin e Kushtetutës së Maqedonisë për të futur komunitetin bullgar në të.

A është zgjidhur mosmarrëveshja që Bullgaria ka me Maqedoninë përmes të ashtuquajturit propozim francez, apo ishte vetëm një Marrëveshje për zhbllokimin e përkohshëm të procesit të integrimit evropian të Maqedonisë, e cila do të pasohet ende me një sërë kërkesash dhe shantazhesh të tjera?! Fakti që situata mes dy vendeve u përshkallëzua me një konfrontim fizik mes disa personave në Ohër, e pasuar nga një atmosferë e tensionuar para dhe gjatë kremtimit të përvjetorit të lindjes së revolucionarit maqedonas Goce Dellçev, është dëshmi e fortë se ka struktura në Bullgari që synojnë të destabilizojnë marrëdhëniet mes dy vendeve përmes problemeve dhe mosmarrëveshjeve të sajuara, duke bërë, siç thotë populli, “një elefant nga miza”.

Kjo shihet qartë në një sërë deklaratash të politikanëve bullgarë në periudhën e kaluar, si ato të Xhambaskit dhe Radevit. Deklarata të tilla nuk kanë pikë kontakti me realitetin, por shërbejnë për të mbledhur pikë politike dhe për të nxitur tensione. Fakti që deklarata të tilla provokuese ndikojnë negativisht në marrëdhëniet mes dy vendeve dhe në integrimin evropian të Maqedonisë, ngre pyetjen nëse disa politikanë në Sofje duan sinqerisht ta shohin vendin tonë si partner të barabartë në BE, apo duke punuar në prapaskenë për të bllokuar qëllimisht këtë proces, diçka që është në kundërshtim me interesin e Brukselit dhe Uashingtonit – Ballkani Perëndimor për të qenë pjesë e BE-së.

Konkretisht, vazhdimësia e fyerjeve dhe provokimeve që erdhën nga Sofja gjatë muajve dhe viteve të fundit, krijoi një revoltë të madhe te qytetarët maqedonas, veçanërisht te maqedonasit etnikë, nga të cilët, sipas hulumtimit të fundit të ICDS-së, 80% e kundërshtojnë përfshirjen e komunitetit bullgar në Kushtetutë, por edhe propozimin francez, që do të thotë se qeveria e udhëhequr nga LSDM-ja po shkon në drejtim të kundërt të erës duke marrë një masë kaq jopopullore dhe kjo mund të ndikojë në mënyrë dramatike në vlerësimin e saj në zgjedhjet e ardhshme parlamentare.

Ndryshimet kushtetuese

Maqedonia, si shtet, që nga vera e kaluar tashmë ka marrë përsipër detyrimin për të përfshirë komunitetin bullgar në kushtetutën maqedonase, kështu që nëse duam të fillojmë negociatat me Bashkimin Evropian, pas përfundimit të procesit të shqyrtimit në nëntor të vitit 2023, do të jetë i nevojshëm edhe ndryshimi i Kushtetutës, megjithëse një numër i madh i qytetarëve në vend mendojnë se është një hap i gabuar.

Po ashtu, qëndrimi i qartë i VMRO-DPMNE-së për këtë çështje, gjegjësisht se ndryshimet kushtetuese nuk do të ndodhin, në këtë përbërje parlamentare, nëse nuk ka garanci nga BE-ja se kjo është kërkesa e fundit, na bën të ditur se ndryshimet kushtetuese do të ka shumë mundësi që të mos ndodhin këtë vit, dhe procesi ynë i negociatave do të bllokohet për një kohë të caktuar.

Maqedonia do të jetë në një situatë shumë të pafavorshme sepse nga një situatë e viktimës do të bëhemi fajtorë për ndërprerjen e negociatave, pra do të vendosim veton ndaj vetes. Me kalimin e kohës, gjithnjë e më shumë duket se këmbëngulja e Sofjes zyrtare që ndryshimi i kushtetutës maqedonase të bëhet para fillimit të negociatave me BE-në, në fakt ishte një lloj “kali i Trojës” nga pala bullgare me qëllimin që të na akuzojnë se jemi antievropianë në rast se nuk bëhen ndryshimet kushtetuese, kështu duke “larë duart” nga përgjegjësia.

Megjithatë, dëmi është bërë dhe ne duhet të përballemi me realitetin. Mos sot, nesër, këto ndryshime kushtetuese duhet të ndodhin, sepse ato janë të ngulitura në kornizën e negociatave maqedonase dhe nga ky aspekt janë të nevojshme nëse duam të negociojmë me BE-në.

Por pavarësisht se cila qeveri do të sigurojë 2/3 e mandateve për realizimin e atij procesi, duhet marrë parasysh fakti që ky është një proces i dhimbshëm dhe i vështirë që do të kontribuojë në një rritje edhe më të madhe të euroskepticizmit. Prandaj, Maqedonia si shtet në këmbim duhet të kërkojë garanci të qarta dhe të qëndrueshme nga kryeqytetet kryesore evropiane se në të ardhmen procesi nuk do të ngecë për arsye historike.

Përveç kësaj, diplomacia maqedonase mund të kërkojë mbështetje financiare nga BE-ja për reforma në sektorët dhe institucionet kyçe, si një stimul shtesë për qytetarët e Maqedonisë. Duke pasur parasysh faktin se ne po bëjmë një lëshim të madh – le të bëjnë të njëjtën gjë edhe ata (ndarja e fondeve shtesë për Maqedoninë, pavarësisht nga ato të parashikuara tashmë për Ballkanin Perëndimor).

Sepse, nëse ndryshohet kushtetuta, dhe Maqedonia nuk merr garanci, financa, apo ndonjë përfitim tjetër nga BE-ja, zhgënjimi edhe ashtu i madh tek qytetarët do të bëhet edhe më i madh.

Burimi: Respublica