Sëmundja Lyme u njoh për herë të parë në 1975 pasi hetoi pse një numër jashtëzakonisht i madh fëmijësh u diagnostikuan me artrit reumatoid të mitur në Lyme, Connecticut (SHBA) dhe dy qytete fqinje. Studiuesit zbuluan se shumica e fëmijëve të infektuar jetonin pranë zonave pyjore të banuara nga rriqrat. Ata zbuluan gjithashtu se simptomat e para te fëmijët zakonisht shfaqen në muajt e verës që përkojnë me sezonin e rriqrave. Disa pacientë të ekzaminuar përshkruan se kishin një skuqje pak para zhvillimit të artritit, dhe shumë kujtuan gjithashtu një pickim rriqër në vendin e skuqjes. Hulumtimet e mëtejshme zbuluan se rriqrat e vegjël ishin të infektuar me një bakter spirale ose spiroket (më vonë u quajt Borrelia burgdoferi) dhe ishin përgjegjës për fillimin e artritit Lyme. Sëmundja Lyme shfaqet me frekuencë të lartë në rajone të lokalizuara në të gjithë Evropën, Shtetet e Bashkuara, ish-Bashkimin Sovjetik, Afrikën e Jugut, Australi dhe Azi. Përafërsisht 8 nga 100,000 njerëz preken çdo vit.
ICD: A69.2
Prevalenca: e panjohur
Kush mund të sëmuret nga sëmundja Lyme?
Njerëzit që jetojnë ose punojnë në zona të rrethuara nga pyje ose shkurre të mbipopulluara dhe ata që vizitojnë natyrën për qëllime rekreative janë në rrezik më të madh. Qëndrimi në natyrë në muajt e ngrohtë rrit rrezikun për t’u prekur nga kjo sëmundje.
Rriqrat preferojnë një mjedis të lagësht dhe të errët me mbeturina gjethesh ose bimësi të ulët në pyje, zona me shkurre ose zona me barëra të larta.
Simptomat në lëkurë:
Erythema migrans (EM): EM është një skuqje e lëkurës në vendin e pickimit të rriqrës që përhapet ngadalë dhe arrin një diametër zakonisht mbi 5 cm dhe është e pranishme për një kohë të gjatë (dhe disa javë). Skuqja në mes zhduket gradualisht, duke krijuar zakonisht një formë karakteristike të EM. EM nuk është një reaksion alergjik i lëkurës ndaj pickimit të rriqrës. EM mund të shoqërohet me të ashtuquajturat “simptoma të vogla” të tilla si (dhimbje koke, ngurtësi, marramendje, dhimbje kyçesh dhe muskujsh, vështirësi në përqendrim)
Në nyje:
inflamacion i kyçeve ose artriti: Pas disa muajsh, rreth gjysma e personave të infektuar që nuk trajtohen kanë nyje të dhimbshme dhe të fryra. Kjo përsëritet dhe zgjat me ditë apo muaj. Artriti kronik zhvillohet në 10 deri në 20% të njerëzve të patrajtuar.
Simptomat neurologjike: Sëmundja e Lyme mund të ndikojë gjithashtu në sistemin nervor, duke shkaktuar simptoma të tilla si një qafë e fortë dhe dhimbje koke të forta (për shkak të meningjitit), paralizë e përkohshme e muskujve të fytyrës (paraliza e Bell), pandjeshmëri ndaj stimujve, dhimbje ose dobësi në gjymtyrë, ose koordinim i dobët i muskujve.
Probleme me zemrën: Një numër i vogël njerëzish mund të kenë probleme me zemrën, të tilla si rrahje të parregullta të zemrës, për disa javë pas infeksionit. Simptomat më pak të zakonshme përfshijnë inflamacionin e syve dhe dobësinë e rëndë të trupit.
Diagnostifikimi:
Sëmundja Lyme diagnostikohet më lehtë bazuar në një ndryshim karakteristik të lëkurës (EM). Për fat të keq, skuqja ndonjëherë mund të kalojë pa u vënë re. Testet laboratorike mund të ndihmojnë në konfirmimin e diagnozës, por ato zakonisht nuk janë pozitive në javët e para pas pickimit të rriqrës. Ndonjëherë është e nevojshme të izolohen bakteret nga vendi i pickimit ose skuqjes në mënyrë që të bëhet një diagnozë me një biopsi të lëkurës. Kur dyshohet për sëmundjen Lyme, zakonisht përdoret një test Western blot për të konfirmuar ose përjashtuar diagnozën.
Mjekimi:
Sëmundja Lyme trajtohet me antibiotikë. Është e rëndësishme të trajtohet faza e parë e sëmundjes, EM, për të parandaluar zhvillimin e formave më të rënda dhe kronike të sëmundjes. Në trajtimin e EM në vendin tonë, azitromicina rekomandohet një herë në ditë për 5 ditë si tek fëmijët ashtu edhe tek të rriturit. Pas trajtimit EM, disa pacientë mund të kenë dhimbje të zgjatura të muskujve dhe nyjeve dhe shpesh të fikët, e cila është e gjitha pjesë e të ashtuquajturës sindromi post-Lyme që nuk ka nevojë të trajtohet me antibiotikë. Ekziston edhe një vaksinë në botë që rekomandohet për njerëzit që jetojnë në zona endemike për këtë sëmundje dhe kalojnë shumë kohë në zona të pyllëzuara ose me bar.
Parandalimi:
- Natyrisht, parandalimi më i mirë është të shmangni pickimin nga rriqrat kur lëvizni nëpër zona ku ka rriqra. Nuk ka rrezik nga rriqrat në terrene shkëmbore dhe të thata. Rriqrat gjenden në zona me lagështi, veçanërisht në bar. Për të përdorur mesin e 6 shtigjeve kur ecni në pyll. Pantallonat e gjata (me ngjyrë të çelur për zbulimin më të lehtë të rriqrave), të futura në çorape, parandalojnë hyrjen e rriqrave në lëkurë.
- Kontrolli ditor i lëkurës pas lëvizjes nëpër zonat ku ka rriqra dhe heqja e tyre. Një rriqër i ngjitur hiqet lehtësisht duke e rrotulluar nën majat e gishtave të lagur ose duke e tërhequr rriqrën me piskatore (piskatore). Ka piskatore speciale për një qëllim të tillë që mund të blihen në farmaci. Duhet të shmanget tërheqja e ashpër me presion mbi rriqrën sepse koka e saj mund të mbetet në lëkurë dhe të shkaktojë infeksion purulent lokal. Nëse kjo ndodh, koka e prerë e rriqrës do të dalë spontanisht.
- Metoda e heqjes së rriqrave nuk ndikon në rrezikun e mundshëm të infektimit me Borrelia. • Këpusha e ngjitur duhet të hiqet sa më shpejt që të jetë e mundur, në ditën e parë, sepse rreziku i infektimit rritet me kalimin e kohës.
- Janë kryer eksperimente për të zhvilluar një vaksinë kundër borreliozës Lyme. Një vaksinë e tillë duhet të përshtatet me spektrin lokal të nëngrupeve Borrelia. Vaksinat e bazuara në proteinën e sipërfaqes së jashtme A të Borrelia Burgdorferi janë përdorur për disa kohë në Shtetet e Bashkuara, por nuk prodhohen më. Spektri i nënspecieve Borrelia dhe përbërja antigjenike në Evropë ndryshojnë nga ato në Shtetet e Bashkuara.
Teksti është përgatitur nga shoqata” Rrallë është të jesh i rrallë”, në kuadër të sezonit të pestë nga projekti “I njohim sëmundjet e rralla”.