Qeveri ekspertësh apo qeveri me përfshirjen e të gjithë partive mbetet dilema, pas dështimit të Qeverisë që doli nga dialogu i Marrëveshjes së Përzhinos. Njohësit e çështjeve politike ne deklaratat e tyre për Portalb.mk sygjerojnë qeveri me intelektualë të pavarur, të cilët nuk do të binin pre e kapriçove të liderëve partiak.
Ata nuk e përjashtojnë mundësinë edhe për qeveri gjithëpërfshirëse. Me rëndësi, sipas tyre, është konsolidimi i institucioneve dhe forcimi i Prokurorisë Speciale Publike.
“Një mundësi për qeveri të suksesshme mund të jetë një Qeveri e cila do të ishte përbërë nga intelektualë, njerëz që nuk janë “lojtarë” të partive politike, të cilëve kryetari i partisë do t’u urdhëronte se si të veprojnë. Këtu mund të përfshihen, profesorë universitarë, ekspertë, gazetarë, … Mundësi tjetër është qeveri nga përfaqësues të partive politike, kjo sipas mendimit tim është më reale, por jo edhe më funksionale, sepse do të ketë tentime për frenime- sikur që ndodhi me Marrëveshjen e Përzhinos”, tha për Portalb profesori universitar Nano Ruzhin.
Ky është opsioni që më së paku na konvenon, shton më tutje profesori, por mund të ndodh me kusht që të ketë ndonjë person me autoritet që do të ketë të drejtën e vetos-s, për të ndikuar në proces.
Ruzhin kujton se që të ketë suksese çfarëdo modaliteti i Qeverisë, duhen institucione funksionale.
“Pushteti nuk është vetëm ekzekutiv, ai është edhe legjislativ dhe gjyqësorë. Sidomos, është me rëndësi gjyqësori. Dhe, gjithçka shkon më lehtë nëse Prokuroria Speciale fiton legjitimitet më të madh”, përfundoi ai.
Sipas analistit Ismet Ramadani, në këto rrethana kur u pa se vendimi i faktorit ndërkombëtarë është vendimtar. Kështu që ai kërkon të kthehet funksionimi i Marrëveshjes së Përzhinos.
“Qeveria e cila duhet t’i përgatit zgjedhjet do të duhet të jetë qeveri ekspertësh, me përkrahje të parlamentit. Por, në qoftë se ka vullnet të mirë për zgjedhje fer dhe kredibile- pa vërejtje nga opozita, atëherë me siguri se edhe caktimi i ndonjë datë në fund të tetorit apo fillim të nëntorit do të ishte datë e cila definitivisht do të jetë përfundimtare dhe kjo do të jetë një mundësi që Maqedonia të merr rrugë të mbarë drejt zgjidhjes së krizës edhe pse ka edhe shumë punë që të konsolidohen institucionet, si dhe klima politike në Maqedoni”, theksoi për Portalb Ramadani.
Në Maqedoni është për vizitë i dërguari special i Gjermanisë, Johanes Hajndëll. Ai kishte dhe do të ketë takime me liderët e katër partive, nënshkruese të Marrëveshjes së Përzhinos me qëllim të negocimit për rifillimin e bisedimeve mes partive, në të cilën nuk përjashtohet mundësia e diskutimit për një qeveri të re e cila do t’i organizojë zgjedhjet në vend.
Në praktikë ekzistojnë disa modele të qeverive të cilat kanë menaxhuar me krizat, por ende nuk është e ditur se për çfarë modeli është duke u biseduar apo do të bisedohet në Maqedoni, transmeton Portalb.
Në praktikë disa nga modelet e qeverive kalimtare mund të jenë:
- Qeveri teknike: Kjo fjalë më shpesh përdoret për qeveri kalimtare ose të përkohshme. Sipas politikologëve, këto qeveri janë ata që nuk kanë fituar mandat në zgjedhje, por kanë janë emëruar në pajtueshmëri me forcat politike në vend. Është e mundur që kjo qeveri të formohet edhe me ndërmjetësimin e bashkësisë ndërkombëtare. Në përbërjen e saj ka ekspertë të cilët nuk janë të lidhur me partinë dhe të cilët do ta kishin vetëm një qëllim – t’i organizojnë zgjedhjet e ardhshme.
- Qeveri teknokratike: Kjo është formë e Qeverisë, në të cilën janë të përfshirë, inxhinierët, shkencëtarët, profesionalistët shëndetësor dhe tjerë ekspertë tjerë teknik, të cilët do të duhej të sillnin vendime në fushat përkatëse. Teknokratët dallojnë nga “ekonokratët” dhe nga “burokratët”, sipas mënyrës së mendimit dhe të qasjes për zgjidhjen e problemeve. Dhe, kjo qeveri zgjatë derisa nuk mbahen zgjedhje të reja. Qeveria e Nikolla Kllusevit nga viti 1991 – 1992, ishte e quajtur si “Qeveri eksperte”.
- Qeveri koalicioni: Kjo Qeveri është e shumicës parlamentare ose qeveri për të cilin votojnë të gjitha partitë politike. Arsyeja e zakonshme për këtë marrëveshje është se asnjëra nga partitë nuk mund të arrijë shumicë në parlament. Kjo qeveri mund të formohet edhe gjatë krizave, kur kërkohet përgjegjësi të përbashkët nga të gjithë aktorët politik. Qeveria koalicione, gjithashtu, mund të krijohet dhe gjatë kohës së vështirësive kombëtare, për shembull, gjatë luftës ose krizës ekonomike. Me atë Qeveria ka shkallë të lartë të përgjegjësisë dhe do të ndikojë në zvogëlimin e diskutimeve të brendshme politike. Këto qeveri janë të njohura edhe nën emrin e bashkimit nacional, koalicion i madh. Te ne e tillë ishte, për shembull “Qeveria e koalicionit të gjerë për shpëtimin e Maqedonisë” e formuar në maj të vitit 2001, në të cilën hyri edhe LSDM, e cila në vjeshtën e po të njëjtit vit u tërhoq.
- Qeveri e koncentruar: Termi mund të shihet mjaft i paqartë dhe jo i zakonshëm, për atë se këto qeveri formohen në kushte të veçanta. Ato formohen në kushte të, fatkeqësive, gjendjeve të luftës ose të jashtëzakonshme. Në këtë qeveri duhet të marrin pjesë të gjitha partitë parlamentare të cilat do të provonin ta zgjidhnin krizën. Kjo qeveri do të kishte detyrën e vetme që vendin ta përgatisë për zgjedhje demokratike, njofton Portalb.
- Qeveri e përkohshme: Ose Qeveri – rojtare. Mund të formohet kur qeveria në sistemin parlamentar është e mposhtur me iniciativa për mosbesim ose në rast kur Qeveria jep dorëheqje. Kjo qeveri vazhdon të punojë në periudhën pas shpërbërjes së Parlamentit, i përgatitë zgjedhjet e reja dhe funksionon deri në formimin e Qeverisë së re.
- Qeveri kalimtare: Kjo qeveri formohet përkohësisht që ta përgatisë rrugën për Qeverinë e përhershme. Për shembull, kur u rrëzuar Sadam Huseini në Irak, amerikanët formuan Qeveri kalimtare në vend për t’i mbikëqyrjen e krijimit të Kushtetutës së re dhe të krijimit të kushteve për mbajtjen e zgjedhjeve. Qeveritë e këtilla janë të njohura edhe në botë edhe pse më rrallë, por këto qeveri bëhen edhe në Evropë. Shembull i fundit i qeverive teknokratike ose kalimtare janë formuar në Itali dhe Greqi, për ta kapërcyer krizën ekonomike./Portalb